O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

nordon fosfor tuzlar va silikatlar aralashmasidan tarkib topgan.
A ralashm alarning m iq d oriy tarkibi dastlabk i x o m a sh y o n in g
m ineralogik tarkibi, ishlab chiqarishning qay darajada y o ‘lga
q o‘yilganligi va asbob-uskunalaming sozligi, texnologiya intizomiga
46

---

rioya etilishi va hokazolarga b og‘liqdir. Silikatlar kislota ta’sirida
oson parchalanib, eritmaga N a, K, Al ionlari va kremniy kislotasini
ajratib chiqaradi.
Kremniy kislota ftorli vodorod bilan o ‘zaro reaksiyaga kirishadi:
6 H F + S i 0 2 = H 2SiF 6 + 2 H 20 .
Ftor kislota eritmasi ustida H 2SiF 6 bug‘larning qayishqoqligi,
harorat va H 3P 0 4 konsentratsiyasining ko‘tarilishi bilan ortib boradi.
Buning natijasida fosfat kislota ishlab chiqarishning turli sharoitlarida
fosfatlar parchalanayotganida ajralib chiqayotgan ftorli gazlar
m iqdori bir xil b o ‘lmaydi:
H 2SiF6 + S i 0 2+ n H 3P 0 4 + ag = 3S iF 6 + n H 3P 0 4+ag;
H 2SiF 6 + H 3P 0 4 + ag = SiF 4 + 2 H F + n H 3P 0 4+ag.
Fosfor kislota ishlab chiqarish sharoitlarida SiF4 H F ga nisbatan
katta qayishqoqlikka ega, shu sababli chiqayotgan ftorli krem niy
kislota cho'kindisi va gazlarda H 2SiF 6 eritmasi hosil b o ‘ladi:
3S iF + n H 20 = S i 0 2 + n H 20 + H 2SiF 6.
c h o ‘kma
Tadqiqotlar shuni k o ‘rsatadiki, fosfogipsdagi ftor tarkibi 0,1 —
0,4% dan oshm aydi. Fosfogipsning nam ligi karusel vakuum -
filtrning ish sifatiga b o g ‘liq b o ‘lib, 30% dan 40% gacha o ‘zgarib
turadi.
N am fosfogipsning hajm o g ‘irligi yum shoq holatda 0,531 dan
0,581 t /m 3 gacha o ‘zgarib turadi va o ‘rtacha 0,556 t /m 3 ni tashkil
etadi.
D oim iy o g ‘irlikkacha quritilgan fosfogipsniki yum shoq holatda