O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

darajasi 2 ga, C 3S ning asoslilik darajasi esa 3 ga teng. Klinkerdagi
silikatlarning asoslilik darajasi 3 ga teng b o ‘lsa, u holda ham m a
krem niy ikki oksid ohak bilan u ch kalsiy silikat holida, A D 2 ga
teng b o is a , ikki kalsiy silikat holid a b o g ia n g a n b o ia d i. A D ning
oraliq qiymatlari klinkerda C 3S dan tashqari C 2S ham borligini
ko'rsatadi. M odom iki, to'yinish koeffitsiyenti 1 ga teng b o ig a n d a
ham m a krem niy ikki oksid ohak bilan C 3S holida b o g ia n g a n . T K
1 dan k ich ik b o i s a , klinkerda C 2S b o r b o i a d i , har qaysi
p o rtla n d sem en t klinkeri u ch u n silikatlar aso slilik darajasini
quyidagicha belgilash m umkin:
A D = 3TK.
Klinkerdagi u ch kalsiy silikatning foiz m iqdori qum -tuproq
foiz m iqdoriga qarab aniqlanadi. Chunki yuqorida aytilganidek,
u ch kalsiy silikatda har 1% S i 0 2 ga 2,8% CaO t o ‘g ‘ri keladi. Ular
o ‘zaro ta’sirlashib, 3,8% C 3S ni hosil qiladi. U vaqtda klinkerdagi
C 3S ning m iqdorini quyidagicha aniqlash mumkin:
yoki
%C3S = 3 ,8 -S i0 2(A D -2)
% C3S = 3 ,8 S i0 2(3TK-2).
131

---

Form uladan k o‘rinib turibdiki, ayirma (3T K -2) 1 ga teng b o ‘lsa
( A D = 3 ), klinkerning ham m a qum tuprog‘i C 3S holida birikkan
b o ‘ladi.
C 2S ning miqdorini aniqlash uchun formula quyidagi ko‘rinishga
keltiriladi:
yoki
%C2S = 2 ,8 7 -S i0 2(3-A D )
% C 2S = 2,87 • S i0 2(3-3TK).
Chunki ikki kalsiy silikatda har 1 % S i 0 2 ga 1,87 % CaO to ‘g ‘ri
keladi. U lar o ‘zaro ta ’sirlashib, 2,87 %C2S hosil qiladi.
Ikkinchi form ula A D -3 (T K -1) bo'lganda klinkerdagi C 2S