Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev nomidagi «Geografiya»



Download 2,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet78/171
Sana29.12.2021
Hajmi2,61 Mb.
#81360
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   171
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

KOMPAS. 
Kompas eramizdan avvalgi Sh-asrda Xitoyda ixtiro  kilingan. Xozirgi vaktda kompasdan sayyoxlar, 
uchuchvchilar, derngizchilar, turistlar razverdkachilar, geroderzist, topograf, gerograf va boshka 
mutaxassislar gorizont tomonlarini aniklashda foydalanadilar. Kompaslar xar xil tuzilgan. 
Maktab kompasi, 
Adrianov kompasi 
Tog kompasi. 
Joyda anik orierntirlashda mukammalashtirilgan konstruktsiyadagi kompaslar ishlatiladi. Bunday 
kompasga bussol deryiladi. Kompas bilan ishlashdan avval, uni terkshirib kurish kerrak, ya'ni: 
1. Kompasning magnit strerlkasi serzgir bulishi kerrak. 
2. Magnit strerlkasi tinch turgan paytda u gorizontal xolatda bulishi kerrak.. 
3.  Komapasning  magnitlangan.strerlkasi  ekstserntrisitert  xatosidan  xoli  bulishi  kerrak,  ya'ni 
ststrerlkaning  shimoliy  va  janubiy  uchlaridan  olingan  sanoklar  bir-biridan  180°ga  fark  kilishi 
kerrak. 
4. Kompas dioptr l arning markazidan utgan terkislik limbning 0° va 180°li diamertridan utishi 
kerrak. Buning uchun biron chizikning azimuti terkshirib kurilgan bussol bilan ulchanadi. Sungra 
bu chizik azimuti terkshirilayotgan kompas bilan ulchanadi. Shunda u oldin aniklanilgan azimutga 
terng bulishi kerrak. Bu ikki azimut bir-biridan fark, kilsa, unga kollimatsiya xatosi deryiladi va bu 
xato ulchash natijalarida e'tiborga olindi, Kompaslar kutichasining (korpusining) yon tomrndan 
arrertir  derb  ataladigan  kiskich  bulib,  kompas  ishlatilmaganda  kiskich  bilan  strerlkani  kutarib 
oynaga  tirab  kuyiladi.  Kompasning  gradus  bulaklari  chizilgan  xalkachasi  limb  derb  ataladi. 
Andrianov kompasning kopkogi aylanadigan kilib ishlangan. Yunalishni nishonga olish uchun 
kutichaga uchburchak uyilgan va mushka urnatilgan. Ularni dioptrlar deryiladi.Odatda, mushkani 
- prerdmert dioptri, kuz bilan karaladigan dioptirni esa kuz dioptri deryiladi. Dioptrlar yunalishlarni 
anik nishonga olish uchun xizmat kiladi. Bu kompasning oynasi ustiga direrktrisa derb ataladigan 
chizik chizilgan. Direrktrisa kompas limbidan sanok olish uchun xizmat kiladi. Tog kompasidagi 
limbga yozilgan gradus kiymatlari soat strerlkasiga terskari yunalishda yozilgan. Bu kompas bilan 
(tog  kompasi)  yon  bagirlarning  kiyalik  burchagini  ulchash  uchun  uning  markaziy  uki  atrofida 
aylanadigan strerlka urnatilgan va gradus kiymatlari yozilgan. 

Download 2,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   74   75   76   77   78   79   80   81   ...   171




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish