Termiz davlat universiteti professor A. N. Ro’ziev nomidagi «Geografiya»



Download 2,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet112/171
Sana29.12.2021
Hajmi2,61 Mb.
#81360
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   171
Bog'liq
topografiya asoslari va kartografiya

 
Tayanch suzlari. 
Planshert, vizir chizgichi, vizirlash, masshtab, shartli berlgilar, plan olish nuktasi, maydon va 
marshrut plani, kadamlar masshtabi, diogonal yul. 
13. Mavzu: AEROFOTOS'ERMKA 
 
REJA 
1.  Aerofotos'yomka va uning xalk xujaligidagi axamiyati. 
2.  Joyni samolyotdan turib suratga olish. 
3.  Aerofotosuratning masshtabi. 
4.  Aerofototopografik plan olish tugrisida tushuncha. 
 
1.Aerofotos'yomka va uning xalk xujaligidagi axamiyati 
Joyni 
samolyotdan 
turib 
suratga 
olishga 
aerofotos'yomka 
deryiladi. 


 
 
 
122 
Aerofotos'yomka  natijasida  err  yuzasining  suratlari  (aerosuratlari)  xosil  kilinadi.  Bu 
aerosuratlar err yuzasining xakikiy va mukammal tasviri xisoblanadi. Mamlakatimiz 
xalk 
xujaligining 
barcha 
tarmoklarida 
aerosuratlardan 
kerng 
foydalaniladi.Aerosuratlarning topografik karta tuzishda ayniksa axamiyati kattadir. 
Aerosuratlar asosida topografik kartalar tuzishni aerofototopografik plan 
olish  deryiladi.  Aerofototopografik  plan  olish  aviatsiya,  optika  va  fotografiyaning 
tarakkiy etishi natijasida vujudga kerlgan plan olish usulidir. Bu usul xozirgi vaktda 
topografik karta tuzishining asosiy usuli xisoblanadi. Aerofototopografik plan olish 
usulining  kullanishi  kiska  muddat  ichida  mamlakatimizning  turli  topografik 
kartalarini tuzishga imkon berrdi. Xozir undan yyrik masashtabli topografik kartalar 
tuzishda  xam  foydalanilmokda.  Aerofotos'yomka  terrritoriyalarning  topografik 
kartalarini  tuzishdagina  emas,  balki  mavjud  kartalarni  yangilashda  xam  kullaniladi. 
Terrritoriya  aerofotos'yomka  kilinganda  bir  kancha  materriallar  (aerosuratlar, 
fotosxermalar,  fotoplanlar)  tuplanadi.  Turli  xujalik  ishlarida  va  ilmiy  terkshirish 
muassasalarida  topografik  karta  bilan  bajarish  mumkin  bulmagan  masalalarni  xal 
etishda  ana  shu  materriallardan  foydalaniladi.  M:  mamlakatimizning  usimlik 
rersurslarini,  xususan  uning  urmonlarini  urganish  va  ularni  xisobga  oilshda 
aerofotos'yomka  materriallari  ayniksa  kul  kerladi.  MDX.  Terrritoriyasining  kariyib 
42%  urmondan  iborat  bulib,  aerofotos'yomka  materriallarsiz  ularni  urganish  va 
xisobga olish ancha kiyin ish. Urmon xujaligi korxonalari aerosuratlar asosida urmon 
zapaslarini  aniklamokdalar  va  ulardan  foydalanish  planlarini  tuzmokdalar. 
Botkokliklar  xam  aerofotos'yomka  asosida  urganilmokda.  Aerofotos'yomka 
materriallari asosida botkokliklar tugrisida birmuncha muxim ma'lumotlar - ularning 
maydoni, tipi, kirgoklarning xarakterri xamda torf masivlarining mavjudligi tugrisida 
ma'lumotlar tuplanadi. Dasht va chullarning gerobotanik kartalari aerofotos'yomka 
materriallari  asosida  tuzilmokda.  Aerosuratlardan  foydalanib  jarlarning  shakli  , 
xarakterri  xamda  paydo  bulish  sabablari  aniklanadi  va  jarlarning  kupayishi, 
kergayishiga  karshi  kurash  choralari  ishlab  chikiladi.  Gerologlar  aerosuratdan 
foydalanib  katlamlarning  joylanishini,  tog  jinslarining  xarakterrini  bilib  oladilar  va 
foydali  kazilmalar  bor  rayonlarni  berlgilab  chikadilar.  Aerofotos'yomka 
gidrorersurslarni  urganishda  xam  katta  rol  uynaydi.  Darer,  kul  va  soylar  xisobga 
olinadi.  Ularning  muzlashi  va  muz  kuchishlari,  darer  toshgan  paytda  suv  bosgan 
joylar  va  boshkalar  aniklaniladi.  Darerlarning  suvi  kamaygan  paytda  olingan 
aerosuratlar  yordamida  kerma  katnovi  va  yogoch  okizish  uchun  tusiklik  kiladigan 


 
 
 
123 
sayoz joylar, ostonalar, sharsharalar va boshkalar berlgilanadi. Suv yullari, trassalari 
aniklaniladi  va  navigatsiya  kartalari  tuziladi.  Keryingi  yillarda  aerofotos'yomka 
materriallaridan foydalanib, kul, derngiz, suv omborlari tagining rerlfi urganilmokda. 
Shuningderk  kG`xujaligida  yarokli  errlarni  xisobga  olishda,  err  tuzish  va  errdan 
unumli foydalanishda, yul kurilishi, kanal kazish, turli gidroterxnik inshoatlar kurish 
va boshka xG`xujaligining turli soxalarida aerofotos'yomkadan foydalanilmokda. 
 
 

Download 2,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   171




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish