Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

(
этилен
)
1,2-
дибромэтан
(
этиленбромид
)
СН
3
CH = CH
2
+ Br
2
СН
3
CH – CH
2
CCl
4
Br
Br
пропен
(
пропилен
)
1,2-
дибромпропан
(
пропиленбромид
)
СН
3
C = CH
2
+ Br
2
СН
3
C – CH
2
CCl
4
Br Br
2-
метилпропен
(
изобутилен
)
1,2-
дибром
-2-
метилпропан
(
изобутиленбромид
)
СН
3
СН
3
Bromning alkenlarga birikishi orqali odatda uglerod – uglerod qo’shbog’ning holati 
aniqlanadi. Brom to’rtxlorli uglerod eritmasida qizil rangga bo’yaladi, digalogenidlar esa 
alkenlar kabi rangsiz. Brom eritmasini rangsizlantirish 
C – C
qo’shbog’ saqlovchi birikmalar 
uchun xos. 
Etilen va bromning ta`sirlashuv mahsuloti IUPAC nomenklaturasi bo’yicha 1,2-
dibrometan deb nomlanadi. Uni shuningdek, ko’pincha etilen bromid deb ham ataladi: birikma 
to’yingan bo’lishga qaramasdan etilen so’zini saqlab qoladi. Bu nom tarixiy - trivial nom 
hisoblanadi; uni boshqa birikmalar, masalan: 
BrCH=CHBr 
1,2-dibrometen bilan adashtirmaslik 
kerak. 
Galogenvodorodlarning birikishi. Markovnikov qoidasi.
Alkenlar vodorod xlorid, 
vodorod bromid, vodorod yodidlar bilan mos alkilgalogenidlarni hosil qilib ta`sirlashadi. 
– C = C – +
НХ
– C – C –
Н Х
Н
X = 
Н
Br, 
Н
Cl, HJ
алкенлар
алкилгалогенидлар

---

81 
Reaksiyada odatda gaz holatidagi galogenvodorodlardan foydalaniladi. Ba`zan, o’rtacha 
qutblangan erituvchilardan, sirka kislotadan (qutblangan galogenvodorodni va qutblanmagan 
alkenni eritgani uchun) foydalaniladi. Galogenvodorodning suvli eritmasi qo’llanilmaydi, chunki 
alkenlarga suvning birikishi amalga oshishi mumkin. 
Masalan, etilenga vodorod yodidni birikish reaksiyasida etilen molekulasida vodorodning 
qo’shbog’dagi uglerodlarning biriga, galogenni boshqasiga birikishi natijasida etilgalogenid hosil 
bo’ladi. 
CH
2
= CH
2
+ HJ CH
3
– CH
2
J
этилен
этилйодид
Propilendan ikki xil mahsulot - n-propil va izopropilgalogenidlar (birikishning 
yo’nalishiga bog’liq ravishda ya`ni, galogen va vodorod atomlarining qaysi uglerodlar bilan 
bog’lanishiga qarab) hosil bo’lishi mumkin. Izopropilgalogenid ko’proq hosil bo’lishi 
tajribalarda aniqlanilgan: