Заҳираларни баҳолаш ва уларнинг молиявий ҳисоботи масалалари

8 
№ 6, 2017

www.iqtisodiyot.uz
 
1- расм. Товар-моддий захираларнинг ҳаракати давомида таннархини шаклланиши ҳамда ўсиб бориш жараёни. 
Манба: Ишлаб чиқаришга оид бўлган асосий воситалар амортизация (депресиация) харажатлари
 
ТМЗларни харид қилиш 
билан боғлиқ харажатлар 
Қайта ишлаш билан 
боғлиқ харажатлар 
Жорий ҳолати ва жорий жойлаштириш 
жойига етказиш билан боғлиқ 
харажатлар 
Захира хариди 
Солиқлар ва 
йиғимлар 
Воситачилик 
ҳақи 
Бевосита 
меҳнат ҳақи 
харажатлари 
Устама ишлаб чиқариш 
харажатлари 
Сертификатлаш ва 
синаш харажатлари 
Транспорт -
тайёрлов 
харажатлари 
Доимий устама ишлаб 
чиқариш харажатлари 
Амортизация 
харажатлари* 
Асбоб-ускунага 
хизмат кўрсатиш 
харажатлари 
Ишлаб чиқаришнинг 
маъмурий-бошқарув 
харажатлари 
Ўзгарувчан устама 
ишлаб чиқариш 
харажатлари 
Билвосита 
меҳнат ҳақи 
Билвосита 
материаллар 

---

“Иқтисодиёт ва инновацион технологиялар” илмий электрон журнали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил 
9 
№ 6, 2017

www.iqtisodiyot.uz
 
Бошқа устама ишлаб чиқариш харажатларига ишчиларнинг соғлиқ 
суғуртаси, чиқиш нафақалари, корхона ҳисобидан тўланадиган пенсия 
тўловлари, супервайзорлар иш ҳақи ва бошқа умумишлаб чиқариш 
харажатларини киритиш мумкин.
Маҳсулот таннархи қуйидаги кўрсаткичларда ўз ифодасини топади. Ҳар 
бир кўрсаткич босқичларда шаклланганлиги боис, маҳсулот таннархи 
кўрсаткичларини тўртта босқичга ажратиш мақсадга мувофиқдир: 
1) Ишлаб чиқаришга чиқарилган материал таннархи 
(биринчи босқич)
2) Маҳсулотни ишлаб чиқариш таннархи 
(иккинчи босқич) 
3) Тайёр маҳсулот таннархи 
(учинчи босқич)
4) Маҳсулотни сотиш таннархи (сотилган маҳсулот таннархи) 
(тўртинчи 
босқич) 
Маҳсулот таннархининг шаклланишини босқичларга бўлишдан мақсад, 
биринчидан
, захиралар ҳаракатининг молиявий натижалар шаклланишига 
таъсирини аниқ акс эттириш ва 
иккинчидан
, бутун бухгалтерия ҳисоби 
тизимининг ҳар бир босқичида захиралар таннархи шаклланиши ва ўсишини 
аниқлашга устувор аҳамиятни қаратишга эришиш ҳисобланади.

Юқоридаги стандартлардаги умумқабул қилинган фикрлар асосида 
корхонанинг тайёр маҳсулотлар таннархи тўғрисидаги ҳисоботини қуйидаги 
тартибда тузиш мумкин бўлади (3-жадвал).