Umumiy fizika kursidan masalalar to’plami

s=10 mm
surildi. Yorugʻlik manbaining hosil boʻlgan 
ikkita tasviri orasidagi 
H
masofani aniqlang. 
808.
Qoʻlbola yoritgich 
R=10 mm
radiusli qora silindrik 
trubkadan iborat (rasmga qarang). Trubkaga 
yigʻuvchi linza oʻrnatilgan, trubka oʻqida linzadan 
d=20 cm
masofada esa nuqtaviy yorugʻlik manbai 
joylashgan. Linzadan 
a=30 m
masofada trubka 
oʻqiga perpendikulyar joylashgan ekranda yoritgich 
r=5,0 mm
radiusli yorugʻ 
dogʻ hosil qilmoqda. Linzaning fokus masofasini aniqlang. 
809.
Yoritgich oldidagi erkan shunday surildiki (oldingi masalaga q.), bunda 
ekranda yorugʻlik manbaining aniq tasviri olindi. Linzaning fokus masofasi 
808-masalaga. 

---

129 
F=15 cm
. Agar linza trubkadan chiqarib olinsa, ekrandagi yorugʻ doiraning 
radiusi qanday boʻladi? 
810.
Quyidagilarda obyektivning fokus masofasi qanday boʻlishi kerak: a) 
matnning 1:10 masshtabda kichiklashtirilgan fotonusxasini olishda (rasm 
d=1 
m
masofadan olinadi); b) 
h=1 km
balandlikda uchuvchi samalyotda joyning 
1:5000 masshtabli topografik rasmini olishda. 
811.
Suratchi yoʻldan 
d=10 m
masofada turibdi. U yoʻlda 
v=54 km/h
tezlik bilan 
harakatlanuvchi avtomobilni unga eng yaqin kelgan paytda rasmga oladi. 
Plyenkadagi tasvir konturining surilishi 
a=50 mkm
dan oshmasligi kerak. 
Fotoapparatning 
Δt
ekspozitsiya vaqti qanday boʻlishi kerak? Obyektivning 
fokus masofasi 
F=40 mm
. 
812.
H=150 km
balandlikda uchuvchi sun’iy yoʻldosh yordamida tungi shahar 
rasmga olinmoqda. Plyenkaning ruhsat etilgan qobiliyati (rasmlar qoʻshilib 
ketmaydigan holda undagi ikki nuqta orasidagi eng kichik masofa) 
Δl=0,01 
mm
ga teng. Obyektivning fokus masofasi 
F=10 cm
. Koʻcha fonarlari 
orasidagi masofa qanday boʻlganda, tasvirda ular alohida boʻlib koʻrinadi? 
Yoʻldoshning harakatlanishi tasvirda sezilarli siljishni hosil qilmasligi uchun 
ekspozitsiya vaqtini baholang. 
813.
Fotoapparatda buyumni 
d
1
=4,25 m
masofada rasmga olganda, tasvir 
balandligi 
H
1
=2,7 mm
boʻldi; 
d
2
=1,0 m
masofada esa – balandlik 
H
2
=12 mm
boʻldi. Obyektivning fokus masofasini aniqlang. 
814.
Fokus masofasi 
F=50 mm
boʻlgan obyektiv plyenkada 
d
0
=2,0 m
masofadagi 
nuqtalarning tasvirini hosil qiladi. Agar buyumning har bir nuqtasining tasviri 
oʻlchami 
a=0,10 mm
dan oshmasa, bunday tasvirni yetarlicha tiniq deymiz. 
Fotoapparatdan qanday 
d
masofada plyenkada buyumning yetarlicha tiniq 
tasviri olinadi? Obyektivning diametri
D=30 mm
. 
815.
d→

boʻlganda tasvir yetarlicha tiniq boʻlishi uchun obyektivning fokus 
masofasi qanday boʻlishi kerak (oldingi masalaga q.)? 
816.
Dengiz qisqichbaqasi 
H
1
=2,0 m
chuqurlikda suv tubida oʻrmalamoqda. Uni 
yuqoridan rasmga olishmoqchi. Fokus masofasi 
F=50 mm
boʻlgan obyektiv 
suv sathidan 
H
2
=1,0 m
balandlikda joylashgan. Obyektiv shkalasini qanday 
d
uzoqlikka sozlash kerak? Qisqichbaqa qisqichining uzunligi 
l=10 cm
boʻlsa, 
qisqich tasvirining uzunligi qanday boʻladi? 
817.
Lampa devordan 
l=90 cm
masofada joylashgan. Fokus masofasi 
F=20 cm
boʻlgan yigʻuvchi linza devordan qanday 
f
masofada joylashtirilsa, devorda 
lampaning choʻgʻlanma ipining aniq tasviri hosil boʻladi? Linzaning bosh 
optik oʻqi devorga perpendikulyar boʻlishi kerak. 

---

130 
818.
Yigʻuvchi linza ekranda buyumning aniq tasvirini hosil qilmoqda. Buyum 
balandligi 
h
, tasvir balandligi 
h
1
>h
. Linza ekranga yaqinlashtirildi va ekranda 
yana aniq tasvir olindi. Bu tasvirning 
h
2
balandligi qanday? 
819.
Buyum ekrandan 
l=45 cm
masofada joylashgan. Linza yordamida ekranda 
buyumning kichraygan tasviri olindi. Linzani surib, ekranda oldingidan 
n=4
marta katta tasvir olindi. Linzaning fokus masofasi qanday? 
820.
Sham ekrandan 
l=2,5 m
masofada joylashgan. Yigʻuvchi linzaning bir-biridan 
a=50 cm
masofadagi ikki vaziyatida shamning ekranda aniq tasviri olindi. 
Linzaning 
D
optik kuchini aniqlang. 
821.
Ikkita nuqtaviy yorugʻlik manbalari orasidagi masofa 
l=32 cm
. Ikkala 
manbaning tasvirlari bir nuqtada hosil boʻlishi uchun fokus masofasi 
F=12 
cm
boʻlgan 
yigʻuvchi 
linzani 
qayerga 
joylashtirish kerak? 
822.
Yigʻuvchi linzaning fokusi orqali oʻtgan AB 
strelkaning tasvirini yasang (rasmga qarang). 
823.
Uzunligi 
l=10 mm
boʻlgan sterjenning oʻrtasi 
yigʻuvchi linzaning bosh optik oʻqida linzadan 
d=18 cm
masofada joylashgan. Quyidagi ikki 
holda sterjen tasvirining uzunligini aniqlang: 
a) sterjen linza tekisligiga parallel joylashgan; b) sterjen linzaning bosh optik 
oʻqi boʻylab joylashgan. Linzaning fokus masofasi 
F=12 cm
.