Ш. А. ДЎстмуҳамедова, З. Т. Нишанова, С. Х. Жалилова

Персонологик йўналиш вакиллари, 
жумладан 
Э.Шпрангернинг
таъкидлашича, бу даврдаги асосий ўзгаришлар: шахсий ―Мен‖ни кашф 
қилиш, рефлексиянинг ўсиши, ўзининг индивидуаллигини англаш ва 
шахсий хусусиятларини эътироф этиш,
 
ҳаѐтий эзгу режаларнинг пайдо 
бўлиши, ўз шахсий турмушини онгли ҳолда қуришга интилиш ва 
ҳоказолардир. Шранген ўспиринликни икки даврга бўлади. Биринчи 
давр 14-17 ѐшларда вужудга келадиган инқироз ўспиринларда ўзларини 
катталарнинг болаларча муносабати доирасидан қутулиш туйғуси пайдо 

---

бўлишидан иборатдир. 17-21 ѐшлиларнинг асосий хусусияти уларда 
тенгқурларидан ―ажралиш‖ инқирози ва танҳолик истагининг пайдо 
бўлишидир. Бу ҳолат тарихий шарт-шароитлардан келиб чиқади. 
Шпрангер илк ўспиринларда ўз-ўзини англаш ва қадриятлар 
йўналганлигига асос солган. Бу йўналишни кейинчалик 
К.Бюлер, 
А.Маслоу
ва бошқалар давом эттирганлар.


Когнитивистик йўналишнинг 
асосчилари қаторига 
Ж.Пиаже, Дж. 
Келли, Л.Колберг, Д.Бромлей, Дж.Биррер, А.Валлон, Г.Гримм
ва 
бошқаларни киритиш мумкин
.
Ж.Пиаженинг
 
интелект назарияси ақл-
идрок функциялари ҳамда унинг даврлари ҳақидаги таълимотни ўз 
ичига олади. Интеллектнинг асосий функциялари уюшқоқлик ва 
мослашиш, кўникишдан иборат бўлиб, ақл-идрокнинг функционал 
инвариантлиги деб юритилади. 
У интеллектни қуйидаги ривожланиш даврларига ажратади: 1) 
сенсомотор интеллект (туғилишдан 2 ѐшгача); 2) операциялардан 
илгариги тафаккур даври (2 ѐшдан 7 ѐшгача); 3) конкрет операциялар 
даври 7-8 ѐшдан 11 -12 ѐшгача); ;) расмий операциялар даври.