Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

DAB  standartlari  kompleksi  ma’lumotlarni  uzatish  usullari, 
egallanadigan chastotalar sohalari, servis xizmatlari to‘plami va ularni 
taqdim  etish  usullari  va  boshqalarni  aniqlaydi.  Tizimli  qurilishi  va 

---

174 
 
tizimning  texnik  xarakteristikalari  1995  yilda  qabul  qilingan  va  1997 
yilda to‘ldirilgan Yevropa ETS 300401 standartida belgilangan. 
DAB-radiodasturlarni translyatsiyalash tamoyili ko‘rib chiqilgan 
radioeshittirish  tizimlaridan  tamoyilial  farq  qiladi.  Endi  bitta  emas, 
balki  bir  necha  turli  dasturlar  ansambl  (ENSEMBLE  yoki 
MULTIPLEX)  deyiladigan  yagona  blokka  birlashtiriladi  va  bitta 
tashuvchi  chastotada  uzatiladi.  Har  bir  ansambl  6  ta  asosiy 
dasturlardan, 
shuningdek 
dasturlarga 
bog‘liq 
qo‘shimcha 
ma’lumotlardan tashkil topishi mumkin. 
Raqamli  efir  ma’lumotlarini  uzatish  uchun  COFDM  (Coded 
Orthogonal  Frequency  Division  Multiplexing)  tizimidan  foydalanish 
aniqlangan.  Bu  tizim  analog  oqimni  nafaqat  vaqt  bo‘yicha,  balki 
chastota  bo‘yicha  ham  diskretlashtirilishini  ko‘zda  tutadi.  Olingan 
elementlar  raqamlashtiriladi,  ma’lum  tarzda  aralashtiriladi  va  keyin 
soni  uzatiladigan  axborot  oqimining  quvvati  orqali  aniqlanadigan 
tashuvchilar  majmuiga  modulyatsiyalanadi  DAB  standartida  192 
tadan  1536  tagacha  tashuvchilar  ishlatilishi  mumkin.  Tashuvchilar 
orasidagi  masofa  shunday  tarzda  tanladiki,    qo‘shni  tashuvchilar 
spektrlarining  kesishishi  demodulyatsiyalashda  halaqitlar  hosil 
qilmasligi, ya’ni ularning ortogonallik sharti bajarilishi kerak. 
Chastota  bo‘yicha  qo‘shimcha  diskretlashtirish  halaqitlarga 
ma’lumotlarning  barqarorligini  oshiradigan  aralashtirish  va  o‘rama 
kodlarning qo‘llanilishiga imkon beradi. COFDM tizimining yana bir 
sezilarli  afzalligi  alohida  simvollarni  uzatishlar  orasida  himoya 
intervallaridan  foydalanish  hisoblanadi.  Bu  interval  simvolning 
qaytish signalining ko‘zda tutiladigan paydo bo‘lishi vaqtini qoplaydi, 
bu  radioto‘lqinlarning  ko‘p  nurli  tarqalishi  keltirib  chiqaradigan 
halaqitlarga sezgirlikni kamaytiradi. 
Tashuvchilar  soni,  ular  orasidagi  masofa,  himoya  intervalining 
uzunligi  va  FEC  (o‘rama  kodning  qo‘llanilishi  hisobiga  himoyalash 
darajasi) qiymati o‘zgaruvchan qiymatlar hisoblanadi. Bunday uzatish 
tizimining  ishlatilishi  zich  shahar  qurilishlari  joylarida  toza  qabul 
qilish  imkoniyatini  ta’minlaydi.  COFDMni  qo‘llanilishining  yana  bir 
muhim  afzalligi  mobil  qabul  qilishning  yuqori  sifati  hisoblanadi, 
uning 
asosiy 
muammolaridan 
biri 
qaytgan 
signallarning 
konfiguratsiyalarini  o‘zgarishi  tufayli  signal  quvvatining  doimiy 
o‘zgarishlariga 
qabullagichni 
moslashishining 
murakkabligi 
hisoblanadi. 

---

175