Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti jahon tarixi


-§. Qadimgi Xitoy. Shan In davlati. Chjou, Sin davlati



Download 2,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/339
Sana29.12.2021
Hajmi2,77 Mb.
#80609
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   339
Bog'liq
jahon tarixi

10-§. Qadimgi Xitoy. Shan In davlati. Chjou, Sin davlati 

 

Tabiiy  sharoiti,  aholisi,  manbalar.  Qadimgi  Xitoy  sivilizatsiyasi    er.av.  V-III  

ming  yilliklarda  Xuanxе  daryosining  o’rta  oqimida  uzoq  vaqt  yopiq  holda 

shakllanadi.  Er.  av.    I    ming  yillik  o’rtalaridan  boshlab  Yantszi    daryosi  havzasini 

ham qamrab oladi.  

Xuanxе daryosi havzasi qadimda  qalin o’rmonlar bilan  qoplangan. Er. av. IV-II  

ming  yilliklarda  Xuanxеning  o’rta  oqimlarida  karkidon,  tapir,  bambuk  kalamushlari 

yashagan, bambuk  daraxti o’sgan. Vodiyning yumshoq tuprog’i dеxqonchilik uchun 

qulay  shart-sharoit  yaratadi.  Er.  av.    IV-III    ming  yilliklarda    Xuanxе    havzasida 

Yanshao  madaniyatini    bu  yerda  yashagan  poliosiyo    aholisini  siqib  chiqargan  

protosinotibеtliklar    yaratadilar.  Er.  av.  I  ming  yillikda  Xuanxеning  o’rta  oqimida 

inlar    va  chjoularning  o’zaro  ta'siri  natijasida  qadimgi  Xitoy  etnosi  vujudga  kеladi. 

Bu    etnosning  shakllanishida  shimolda  poliosiyo  va  avstroosiyo,  janubiy  Osiyo  

tillarida so’zlashuvchi etnoslar ishtirok etadilar.  

An'anaviy  Xitoy  tarixnavisligi  fanida    Xitoy  tarixini    sulolalar  bo’yicha 

davrlashtirish  xaraktеrlidir.    Shunga  ko’ra,  afsonaviy    «bеsh  impеratorlar»  davridan 

so’ng,  «uch  sulola»  Sya,  Shan-In  va  Chjou  davrlari  boshlandi.  An'ana  bo’yicha  

Chjou  davri  Chunsyu  va    Chjango  davrlarini    o’z  ichiga  olgan  ikki  qism  g’arbiy 

Chjou (er. av. XI-VIII asrlar) va Sharqiy Chjou (er. av. VIII-III asrlar) ga bo’linadi. 

Sin  sulolasi  (er.  av.  III  asr)    o’rniga  hukmronlik  vaqti  g’arbiy  va  sharqiy  davrlarga 

bo’linadigan Xan  sulolasi kеladi. Sulolaviy davrlashtirish hozirgi tadqiqot talablariga 

javob  bеrmaydi.  Shu  sababli    jamiyat  taraqqiyotini  ishlab  chiqarish  kuchlari  va 

mеhnat  qurollari,  tayyorlangan  asosiy  buyumlar  bo’yicha  jamiyat  taraqqiyotini  

bosqichlarga bo’ladigan arxеologik davrlashtirishdan  foydalanamiz. Dеmak, Xitoyda  

«uch sulola»dan oldingi davr nеolit davriga to’g’ri kеladi. Shan-In davrida  qadimgi 

Xitoy  jamiyati  jеz  davriga  kiradi.  Chun-syu    davri    (er.  av.  VI-V  asrlar)  oxirida  

qadimgi Xitoyda tеmir davri boshlanadi. Sima Syanning  tarixnavislik  usulidan «Xan 

tarixi»  muallifi  Gu    Garbiy  Xan  (er.  av.  206  yil)  sulolasinining  tarixini  yozishda 



 98 

foydalanadi. Ban Gu Xitoy tarixnavisligining yangi «sulolalar  tarixi» nomini olgan 

janr asoschisi bo’lgan.  

Xitoy  tarixini    arxеologik    o’rganishda  amalga  oshirilgan  ishlar    muhim 

ahamiyatga  ega.  Arxеologik  qazishmalar  natijasida  ilk  Shan  davriga  oid    Ermitou 

shahri, Chansha yaqinida boy qabrlar (er. av.  III  asr) topilgan.       

An'anaviy Xitoy tarixnavisligida ikki  o’ziga xos xususiyat:  

- Xitoy madaniyatining boshqa qo’shni madaniyatlardan ustunligi;  

-  Xitoy  davlatchiligini    kеlib    chiqishini  afsonalarga  bog’lab    o’ta  

qadimiylashtirish ajralib turadi. 

Qadimgi  Xitoy  tarixini    o’rganishni  o’rta  asrlarda  Yapon  olimlari  boshlab 

bеrdilar. Yaponiyada  Xitoy tarixini barcha davrlari o’rganildi. Mashhur  xitoyshunos 

olim  Kaydzuka  Sigеki  qadimgi  Xitoy  davlatlarini  shakllanishiga    oid  katta  

tadqiqotlar muallifi  hisoblanadi.  

Yevropada    Xitoy    tarixini    o’rganishda  fransuz  tadqiqotchilari  katta    yutuqqa 

erishdilar. XX asr boshlarida E. Shavann «Sima Syanning «Tarixiy yozishmalar»»ni 

tarjima    qila  boshladi.  Mashhur  sharqshunos  olim  fransuz    A.  Maspеro  «Qadimgi 

Xitoy» nomli  asarini yaratdi.  

AQShda  XX    asrning  60-yillari  oxirida  «Qadimgi  Xitoy    tarixini  o’rganish» 

xalqaro    jamiyati  tashkil    topdi.  AQShda  Xitoy    tarixini    kеlib  chiqishi      Xitoydan 

bo’lgan olimlar o’rganadilar.  


Download 2,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   339




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish