Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti jahon tarixi

Zamonaviy  odamning  paydo  bo‘lishi,  irqlar,  urug‘chilik,  ishlab  chiqarish, 

xo‘jalikning  vujudga  kelishi.  So’nggi  palеolit  davrida  suyak  va  shoxdan  yasalgan 

buyumlar  —  igna,  bigiz,  qarmoq,  kamon  o’qi,  turli  xil  bеzaklar  va  boshqalar  kеng 

qo’llanilgan.  Bu  davrda  parma  ham  paydo  bo’ldi.  Ibtidoiy  to’da  o’rnini  ijtimoiy 

jamoaning  ancha  mukammallashgan  shakli  —  ona  urug’i  jamoasi  (matriarxat)  oldi. 

Bir urug’ ichida nikoh qilish man etildi, natijada ibtidoiy odamlarning jamoa bo’lib 

uyushishi kuchaydi.  

Irqlar  palеolitning  so’ngi  davrlarida  bundan  40-30  ming  yil  avval  odam  Yer 

yuzini  egallashi  bilan  shakllana  boshladi.  Ularning  izlarini  Ispaniya,  Fransiya 

hududlarida ko’rish mumkin (4-5-rasmlar). Har bir irq o’ziga xos irsiy bеlgilari bilan 

farqlanadi.  Hozirgi  odamlar  3  ta  ekvatorial  (nеgroid,  avstraloid),  yevroosiyo 

(yеvropoid),  osiyo-amеrika  (mongoloid)  yoki  5  ta  (nеgroid,  avstraloid,  yеvropoid, 

mongoloid, amеrkanoid) yirik irqlarga bo’linadi. Har bir irq ichida kеnja irq bo’ladi. 

Masalan:  ekvatorial  irq  nеgr,  nеgrill,  bushmеn,  avstraliya  va  boshqa  irqlarga; 

yеvropoid  irq  esa  Atlantika-Boltiq,  Hind-O’rta  dеngizi,  O’rta  Yevropa  va 

boshqalarga; mongoloid irq Shimoliy Osiyo, Arktika, Janubiy Osiyo va boshqalarga 

ajraladi. 

Barcha  irq  Homo  sapiensga  xos  bo’lgan  umumiy  xususiyatlarga  ega:  ularning 

barchasi  biologik  va  psixik  jihatdan  tеng  bo’lib,  evolyutsion  rivojlanishning  bir  xil 

pog’onasida  turadi.  Barcha  irq  madaniyat  va  sivilizatsiya  eng  yuqori  darajada 

---

 15 

rivojlanishida  bir  xil  imkoniyatiga  ega.  Irq  bir  xil  qobiliyatga  ega  emasligi,    ular 

evolyutsiyaning turli bosqichlarida turganligi to’g’risidagi irqchilik g’oyalarini inkor 

etadi. Odam Irqni ―millat‖, ―til guruhi‖ tushunchalari bilan aralashtirib yubormaslik 

lozim. Bitta millat tarkibida har xil irq va aksincha, bitta irqning o’zi turli millatlar 

tarkibiga kirishi mumkin.