Informatika va axborot texnologiyalari fani haqida

 
Nazorat savollari: 
1.  Elektron hujjat nima? 
2.  Elektron imzo nima? 
3.  Qanday konvertor dasturlarni bilazsiz? 
 
 
7-ma‟ruza:Elektron hujjatlaga ishlov berish texnologiyalari. 
Reja: 
 
1. Kompyuterli nashr tizimlari 
2. Tex tizimi 
3.  Latex tizimi. 
4. Microsoft Equation formulalar redaktori. 
5. MathType 6.0. equation dasturi 
6. Elektron jadvallar xaqida asosiy tushuchalar. 
 

---

45 
 
Tayanch so’z va iboralar: IBM, Nashriyot tizimlari, Microsoft Office, Publisher 
2013, Tex tizimi, LaTeX tizimi, TeX Live, 
MiKTeX
 distributive, Microsoft Equation, 
MathType 6.0. equation, Yacheyka, Funktsiya 
  
Kompyuterli nashr tizimlari 
Kompyuter 
texnologiyasi 
taxrirlash 
nashriyotida 
keng 
qo‘llaniladi. 
Boshlangich matinli axborotni birinchi marta qayta ishlash kompyuter texnikasida 
unday  kuchli  bo‘lmagan  tarkibda  keng  qo‘llaniladi.  Tanlangan  axborotni  qayta 
ishlash  tarkibi  maxsus  qurilmada  amalda,  matinni  yozishda  texnika  bilan  mos 
kelmaydi.  Lekin  80  yillarda  stolga  moslangan  nashrli  tizimlar  paydo  bo‘ldi,  ular 
uchun          dasturiy  maxsulot  ishlangan  bo‘lib  ular  faqat  matinlarni  qayta  ishlash 
uchun  emas  balki  axborttlarni  o‘ziga  jalb  qiladi.  1984  yili  IBM  firmasidagi 
kompyuterlar  IBM  PC  AT  ga  Adobe  firmasida  PostScript  tilini  qayta  ishlashni 
tugatdi.  Bu universal til aloxida saxifalarda bosma saxifalarida chiqarildi. Bu t il 
xar  xil  turdagi  qurilmalarni  ishlatish  uchun  birlamchi  imkoniyatlar  yaratdi.  1985 
yil  Apple Computers firmasi birinchi  qurilmani chiqardi, PostScript tilini ishlatib  
Laser Writer pirnterida. Birinchi nashriyot tizimlari qaytatdan yaratildi.  
Nashriyot  tizimlari  matinli  xujjatlarni    nashr  etish  uchun  tipografik    xizmat 
qiladi. Zamonaviy matinli redaktorlar kuchli vosita bo‘lib, u xujjatlarni kiritish va 
redaktorlash  uchun  ishlatiladi.  Stolli  nashr  tizimlari  eng  birinchi  navbatda 
xujjatlarning  xujjatlashtirish  uchun  ishlatiladi.  Misol  tariqasida  nashriyot 
tizimlarida  ishlaydigan  dasturlar      shunday  nomlanadi,  Adobe  InDesign,  Adobe 
PageMaker, QuarkXPress, Corel Ventura, FrameMaker, Microsoft Publisher.  
Kompyuter nashriyot tizimlari quyidagilarni o‘ziga jalb etadi: 
- Poligrafik ishlab chiqarish farqi shundaki, qaerda juda uzun vaqt,  proektni 
korrektirovkalash  va  yaratish  uchun  dizaynerni  ishi  zarur  va  nashr  tizimidagi 
foydalanuvchi proektrlangan xujjatni monitorda aloxida ko‘rinishda ko‘radi. 
-  Foydalanuvchi  nashriyot  tizimida  ko‘pincha  matindagi  matin  prostessorini 
chetdan  olib  kiradi,  shu  vaqtning  uzida  matin  proektini  ananaviy  poligrafiyaning 
matin teruvchisi kiritadi.   U qo‘shimcha vaqt talab etadi va xatolarni ko‘paytiradi.  
-  Nashriyot  tizimida  foydalanuvchi  mustaqil  ravishda  o‘zining  didiga  qarab 
grafikani manipulyastiyalaydi, agarda oldindan rasmlar saxifada joylashgan bo‘lsa, 
va uning ulchamlari talabi qo‘shimcha ish va vaqt talab qilsa. 
Kompyuterli nashriyot tizimlari foydalanuvchiga keng imkoniyatlar va sifatli 
poligrafiya  maxsulotni  taqdim  etadi.    Bu  nashriyot  tizimini  ko‘rib  chikish  uchun  
Microsoft  Publisherni  misol  qilamiz.  Microsoft  Office  tarkibiga  Publisher  2013 
kiradi.  U  nashrlar  bilan  ishlash  uchun  mo‘ljallangan.  U  bosmaga  chiqarish 
materiallarini  maketlash  va  nashr  etish  uchun  mo‘ljallangan.  Berilgan  materiallar 
bosma uchun yaratilgan bo‘lib elektron pochtaga va internetga joylashtirish uchun 
yuborilgan.  MS  Publisher  o‘zida  xar  xil  turdagi  shablonlarni  turli  xujjatlarda 
yaratishi  mumkin.  Bundan  tashqari  ko‘pgina  Publisher  shablonlarini  Microsoft 
Office  Online  saytlarida  topish  mumkin.  Publisher  shablonlarida  o‘zingizni 
shablonlaringizni  yaratishingiz  mumkin  «Moi  shablonы»  papkasida  saqlanadi. 
Dastur  keng  miqdorda  imkoniyatlari  mavjud:  tanlangan  shiriftlar,  shablonlarni 

---

46 
 
qayta  ko‘rish    va  rangli  sxemalar;  orfografik  tekshirish  va  dizaynerlik  xatolar; 
ob‘ektlarni  joyini  o‘zgartirish;  tasvirlarni  ko‘shishda  markaziy  qidirishdan 
foydalanish  kopmyuter  uchun  va  tasvirlarni  kollekstiyalash  uchun.  Agrda  sizning 
kompyuteringiz  tizimli  talabalarga  javob  bersa  yaratuvchilar  sifatli  ishga  javob 
beradi.  
- kamida 1 GGst chastotali prostessor bo‘lishi kerak; 
- tezkor xotira kamida 1 Gb (uchun 32 bit) va  2 Gb (uchun 64 bit)li bo‘lishi 
kerak; 
- qattik diskda bo‘sh joy 3 Gb gacha4 
-ayrim  funkstiyalarni  bajarish  uchun  qo‘shimcha  qurilmalar  kerak  bo‘ladi 
yoki internetga ulanish. 
 
 
  8-rasm. Publisher 2013 oynasi