Ishlab chiqarish zahiralarini hisobga olish va ulardan foydalanish samaradorligi tahlili

Materiallarni hisobga oluvchi schyotlar (1000)ning bog’lanish
9
i 
1-
 
jadval 
 
T/r 
Xo’jalik muomalalarining mazmuni 
Schyotlarning bog’lanishi 
Debet 
Kredit 
1 
Mol etkazib beruvchilardan materiallar olindi 
1010-1090 
6010 
2 
Asosiy vositalarni tugatish natijasida kelib tushgan 
materiallarning qiymati 
1090 
9210 
3 
Ta’sischilardan ularning ulushi hisobidan turli xil 
materiallarning kelib tushishi 
1010-1090 
4610 
4 
Ajratilgan bo’linmalar, sho’’ba va qaram xo’jalik 
jamiyatlaridan materiallarning kelib tushishi 
1010-1090 
6110, 6120 
5 
Boshqa shaxslardan materiallarning tekinga olinishi 
1010-1090 
8530 
 
6 
Materiallar kirim qilingandan keyin aniqlangan 
yaroqsizlik (defekt) bo’yicha mol etkazib beruvchiga 
bildirilgan da’vo 
 
4860 
 
1010-1090 
7 
Transport-tayyorlov 
xarajatlarining 
materiallar 
tannarxiga kiritilishi 
1010-1090 
1510 
8 
Yaroqsiz mahsulotdan qolgan materiallarning kirim 
qilinishi 
1090 
2610 
9 
Materiallarning haqiqiy tannarxi bo’yicha kirim 
qilinishi (1500 schyot qo’llanilganda) 
1010-1090 
1510 
10 
O’zida ishlab chiqarilgan materiallarning kirim 
qilinishi 
1010-1090 
2310 
11 
To’lovi inkor etilgan oldin bildirilgan da’vo 
summasining hisobdan chiqarilishi 
1010-1090 
4860 
 
12 
Asosiy, 
yordamchi 
ishlab 
chiqarish, 
xizmat 
ko’rsatuvchi 
xo’jaliklarga
materiallarning 
chiqarilishi 
2010, 2310, 
2510, 2710 
 
1010-1090 
13 
Ma’muriy ehtiyojlar uchun materiallarning berilishi 
9420 
1010-1090 
14 
Yaroqsiz mahsulotni tuzatish uchun materiallarning 
sarflanishi 
2610 
1010-1090 
15 
Mahsulotlarni sotish uchun idishlarning sarflanishi 
9410 
1060 
16 
Chetga chiqib ketayotgan materiallarning qiymatini 
hisobdan chiqarish 
9220 
1010-1090 
17 
Tabiiy ofat natijasida yo’qotilgan materiallarning 
hisobdan chiqarilishi 
9720 
1010-1090 
18 
Inventarizatsiya 
natijasida 
materiallarning 
kamomadi aniqlandi 
5910 
1010-1090 
 
9
Jadval muallif tomonidan tayyorlangan 

---

35 
Mol etkazib beruvchilar schyotlari va ombor kirim orderlari asosida 
omborga materiallarning qabul qilinishiga quyidagicha buxgalteriya provodkasi 
beriladi: 
D-t 1010-«Xom-ashyo va materiallar» 
K-t 6010-«Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to’lanadigan 
schyotlar». 
Qabul qilish vaqtida materiallarning kamomadi yoki etishmasligi aniqlansa, u 
holda materialning sotib olinish bahosiga quyidagicha provodka beriladi: 
D-t 4860-«Da’volar bo’yicha olinadigan schyotlar» 
K-t 6010-«Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to’lanadigan 
schyotlar». 
Agarda korxonaga keltirilgan materiallar mol etkazib beruvchilar 
hujjatlarida ko’rsatilganidan ortiq bo’lsa, u holda ko’p chiqqan material 
qiymatiga tegishli material schyotlari debetlanib, 6010-«Mol etkazib beruvchilar 
va pudratchilarga to’lanadigan schyotlar» hisobvarag’i kreditlanadi. 
Sotib olingan materiallar bo’yicha mol etkazib beruvchilar schyotining 
to’lanishiga quyidagicha provodka beriladi: 
D-t 6010-«Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to’lanadigan 
schyotlar». 
K-t 5110-«Hisob-kitob schyoti». 
Korxonaning o’zida tayyorlangan 
va omborga qabul 
qilingan 
materiallarning haqiqiy tannarxiga quyidagicha buxgalteriya provodkasi 
beriladi: 
D-t 1010-«Xom-ashyo va materiallar» 
K-t 2310-«Yordamchi ishlab chiqarish». 
Materiallar mol etkazib beruvchilardan sotib olinganida ko’p hollarda 
ularni sotib olish hamda tayyorlash bilan bog’liq operatsiyalar 1510- 
«Materiallarni tayyorlash va xarid qilish» hisobvarag’ida hisobga olinadi. Ushbu 
hisobvaraqning debetida 6010, 2310, 2010, 6990 va boshqa hisobvaraqlarning 
kreditlari bo’yicha materiallarning sotib olish qiymati qiymati shakllanadi. 

---

36 
Shuningdek bu erda materiallar bilan bog’liq transport-tayyorlov xarajatlari ham 
ifodalanadi. Bu hisobvaraqning kredit tomonida 1010-1090-hisobvaraqlarning 
debeti bo’yicha haqiqatda kelib tushgan va kirim qilingan materiallarning hisob 
qiymati aks ettiriladi. Hisob narxlarida qabul qilingan materiallar va ularni sotib 
olish hamda tayyorlash qiymatlari orasidagi farq 1610-«Materiallar qiymatidagi 
og’ishlar» hisobvarag’iga o’tkaziladi va har oyning oxirida 1610-«Materiallar 
qiymatidagi og’ishlar» hisobvarag’ining debetida yig’ilgan summa ishlab 
chiqarishga va boshqa ehtiyojlarga sarflangan materiallarning qiymatiga 
mutanosib taqsimlanib, xarajatlar hisobvarag’iga ko’chiriladi. 
1510-«Materiallarni tayyorlash va xarid qilish» hisobvarag’i debetidagi 
qoldiq korxonaga hali kelib tushmagan yo’ldagi materiallar qiymatini
ifodalaydi. Materiallarning haqiqiy tannarxi tarkibiga transport-tayyorlov 
xarajatlari ham kiradi. Bularga materiallarning shartnoma qiymatidan tashqari 
ularni sotib olish bilan bog’liq barcha xarajatlar kiradi. Quyidagi jadvalda 
korxona bo’yicha transport-tayyorlov xarajatlari summasi va foizini hisoblab 
topish misoli keltirilgan(2-jadval):