Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

mo’tadil ijtimoiylik
– ilk yoshlikdanoq o‘zgalar bilan qo‘shilib, kirishib 
ketish muammosini muvaffaqiyatli xal qila olgan inson xulqining ko‘rinishi. 
Asosiy xususiyati – o‘zgalar bilan birgalikda yaxshi muomalada bo‘lish, kirishib 
ketaverish, va shu bilan birga odamlar jamoasidan tashqarida ham o‘zini yaxshi 
his qilaverish.
Xulqning ijtimoiy motivlari masalaning yana bir echimi G‘arbda asos solingan 
eksperimental yondashuv bilan bog‘liq. O‘tgan asrning 70-chi yillarida CH. 
Makklintok
36
o‘z hamkasblari bilan ijtimoiy xulq motivlarining 6 xilini ajratib, 
eksperiment sharoitida qatnashchilarning o‘zaro munosabatlarini sinovdan 
o‘tkazdilar:
✓
umumiy manfaatning maksimallashuvi - 
kooperatsiya, hamkorlik; 
✓
shaxsiy manfaatning maksimallashuvi - 
individuallik; 
✓
vaqtinchalik yutuqlarga nisbatan munosabatning oshirilishi - 
raqobat; 
✓
o‘zgalar yutug‘i yoki manfaatining yuqori qo‘yilishi - 
altruizm; 
✓
o‘zgalar yutug‘ining minimallashtirilishi - 
agressiya;
✓
 
yutuqlardagi
tafovutlarning kamaytirilishi - 
tenglik.
Ko‘rib turganimizdek, har bir motivning mohiyati o‘ziga xos mazmunga ega. 
Ular har bir sharoitda o‘ziga tarzda namoyon bo‘lsa-da, ularning amaliyotda 
mavjudligi aniq va har birimizning ijtimoiy xulqimiz qanday namoyon bo‘lishini 
ko‘rsatadi. Har bir motivning ishlab chiqarish sharoitlarida xodimlar xulqida 
qanday aks etishini o‘rganish fan uchun ham, amaliyot uchun ham katta 
ahamiyatga ega.
Har qanday motivlarning orqasida shaxsning ehtiyojlari yotadi. Ya’ni, maqsadli 
hayotda shaxsda avval u yoki bu ehtiyojlar paydo bo’ladi va aynan ularning 
tabiati va zaruratiga bog’liq tarzda xulq motivlari namoyon bo’ladi.
34-rasm 
36
Битянова М.Р. Социальная психология: Учебное пособие. 2 - е изд., – СПб.: Питер, 2008. С. 152

---

78
Shunday qilib, motivlar tizimi bevosita shaxsning mehnatga, odamlarga va o’z-
o’ziga munosabatlaridan kelib chiqadi va undagi xarakter xususiyatlarini ham 
belgilaydi. Ularning har birimizda real shart-sharoitlarda namoyon bo’lishini 
biror mas’uliyatli ish oldidan o’zimizni tutishimiz va muvaffaqiyatlarga 
erishishimiz bilan baholasak bo’ladi.