O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi m. Rahimov quduqlarni burg‘ilash

  ZARBA-MEXANIK BURG‘ILASH
6.1-§. Umumiy ma’lumotlar
Zarba-mexanik burg‘ilash usuli deb, jinslarni parchalash uchun
zarur bo‘lgan kuch ma’lum balandlikdan zarba dolotosini zaboyga
tashlanishi bilan bog‘liq bo‘lgan burg‘ilash usuliga aytiladi.
Zarba-kanatli  mexanik  burg‘ilash  usuli  gidrogeologik,  suv
olinadigan, portlatish quduqlari va maxsus ahamiyatga ega bo‘lgan
katta diametrdagi quduqlarni burg‘ilash uchun ishlatiladi. Bundan
tashqari, sochma konlarni va tomchi ma’danlarni razvedka qilishda
ham ishlatiladi.
Razvedkaviy quduqlar diametri 200 mm dan kam bo‘lmagan
va  chuqurligi  100  metrgacha,  gidrogeologik  va  suv  olinadigan
quduqlarning diametrlari 150—250 mm dan 1000 mm gacha va
chuqurligi 200 metrgacha; alohida ahamiyatga ega bo‘lgan quduq-
larning  diametrlari  1000  mm  va  undan  ortiq  va  chuqurligi  400
metr  bo‘lishi mumkin.
6.1-rasm.  Zarba-kanatli burg‘ilash sxemasi.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11 5 12
5
14
13
15
17
16
18
19

---

152
Zarba-kanatli burg‘ilashning sxemasi  6.1- rasmda keltirilgan.
Zarba dolotosi 1, zarba shtangasi 2, suriluvchan shtanga 3 va
kanat  qulfi  4  dan  tarkib  topgan  burg‘ilash  snaryadi  kanat
yordamida  quduq  ichiga  tushiriladi.  Kanatning bir  uchi kanat
qulfiga, ikkinchi uchi tormozi bor instrumental lebyodka bara-
baniga mahkamlangan bo‘ladi.
Kanat machta 9 ustidagi bosh rolik 7 ga balansir rama 11 va
yo‘naltiruvchi rolik 12 orqali o‘tadi.
Bosh rolik 7 prujina yoki rezina amortizatori 8 ga o‘rnatilgan
bo‘ladi. Asosiy val 15 harakatga keltirilganda krivoshið 16 aylanadi
va shatun 17 yordamida tortib turuvchi rolikli balansir rama 11 ni
tebranma harakatga keltiradi. Bunda kanat 5 dagi burg‘ilash snaryadi
ko‘tariladi va pastga tushadi, zaboyda jinsga zarba beradi va uni
parchalaydi.
Quduqqa dumaloq shakl berish uchun har bir zarbadan so‘ng
doloto ma’lum burchakka burilib turishi kerak bo‘ladi. Dolotoni
aylantirish uni  zaboydan yuqoriga ko‘tarilgan paytda amalga oshi-
riladi.
Zarba-kanatli burg‘ilash yuvish suyuqligisiz amalga oshiriladi,
biroq maydalangan jinslar muallaq holatda bo‘lishi uchun  zaboyda
suv bo‘lishi kerak. Har bir reysda jinslarning xususiyatlariga qarab
chuqurlashuv  40  sm  dan  100  sm  gachani  tashkil  etadi,  undan
so‘ng esa burg‘ilash snaryadi chiqarib olinadi va quduqqa uni tozalash
uchun jelonka 19 tushiriladi. U jelonka lebyodkasi barabani 18 ga
o‘ralgan kanat 6 bilan tushiriladi.
Mustahkam bo‘lmagan jinslar burg‘ilanganda quduq devorlari
obsadka quvurlari bilan mustahkamlanadi.
Zarba-kanatli burg‘ilashning afzalligi — ishchi asbob zaboyda
faqat jinslarni parchalash uchungina tushiriladi va yuqoriga uni
almashtirish uchun ko‘tariladi, maydalangan jinslardan tez bo‘sha-
tiladi (1,5—2 m/s). Shuning uchun ham hatto katta chuqurliklardagi
quduqlarni burg‘ilashda ham ko‘tarib-tushirish operatsiyasi uchun
sarflanadigan vaqt bir necha minutni tashkil etadi.