Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

1-расм. Таянч нуқталар учун тўғри бурчакли 
кординаталарини танлаш. 
РАСТРЛИ ХАРИТАЛАРНИ ГАТ ТИЗИМИГА БОҒЛАШ ВА МАЬЛУМОТЛАР 
УСТИДА АМАЛЛАР БАЖАРИШ 
 
Усманов Р.Н., Хушвактов С.Х.,Мардиев Ў.Б. (ТАТУ) 
 
Бугунги кунда картографларгеология, геодезия, қишлоқ хўжалиги каби кўплаб 
соҳаларда маьлумот манбаларданолинадиган ахборотлардан фойдаланиш мобайнида 
топографик, турлимавзули географик карталар ва атласларни тузиш, аэро-
космиктасвирларни дешифровка қилиш, далада ўлчаш натижаларини қайта ишлашва 
компьютер тизимларида маълумотларни тўплаш бўйича бой тажрибагаэгалар. 
Маълумотларнинг кўплаб турларини вақт ўтиши билан тез-тез ўзгариб 
туриши, оддий усулда тузиладиган қоғозли картадан фойдаланишни анча 
қийинлаштириб юбормоқда. Шу ўринда замонавий (геоахборот тизимлари, ГАТ) – бу кўп 
миқдордагиграфикли ва мавзули маълумотлар базасига эга бўлган геомаьлумотлар базаси 
асосида ишбажариш имкониятига эга бўлган моделли ва ҳисобли функциялар 
биланбирлашган, 
фазовий 
маълумотларни 
картографик 
шаклга 
айлантириш, 
турлихулосалар чиқариш ва мониторинг ишларини амалга оширадиганавтоматлашган 
тизим, деб қаралади. 
ГАТ да тузилган карта оддий қоғозли картадан яхши безалгани, компьютерли 
шаклдалиги, қўлда бажариб бўлмас даражадаги аниқлиги ва бошқа бир қатор 
афзалликлари билан фарқ қилади. Картага истаганча ўзгартириш киритиш,янги мазмун ва 
бўёқ бериш, маълумотларни киритиш, ўчириш 
ва ҳ.к. ишларни бажаришмумкин.
Бунинг учун растрли харита-ларни ГАТ 
тизимига 
боғлаш 
ва 
компьютерли 
технологиялари асосида карта тузилади. 
Бунинг 
учун 
биз 
ArcGis 
дастуридан 
фойдаланган холда растрли тасвирларнинг 
таянч 
нуқта-ларини 
координаталаринианиқлаш ва топографик 
чизиқларининг 
кесишганжойларидан, 
чегараларининг бури-лиш нуқталари ёки 
нуқта шартли белгилари билан ифодаланган 
аҳоли яшайдиган жойлари белгиларидан 
фойдаланишимиз мумкин. Бунда қаралаётган соҳага қараб обьект элементлари турлича 
ифодаланиши мумкин. Бунга қуйидаги топологик маьлумотлар элементларини 
киритишимиз мумкин:
➢ Майдонли маьлумотлар (чўллар, экинзорлар, тоғлар, ўрмонлар, суғориладиган 
ерлар); 
➢ Чизиқли маьлумотлар (каналлар, дарёлар, йўллар); 
➢ Нуқтали маьлумотлар (давлатлар, шаҳар марказлари, қудуқлар, уйлар ва бошқалар 
харита масиштаби асосида).