Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

стерео 
кўзойнаклар 
(затворные 
стереоочки). Тасвирни кўриш жараёнида тасвирларни кўриш алмашиб туради, яъни 
биринчи тасвир ва иккинчи тасвир галма галдан томоша қилинади. Бундай восита 
XpanD 
форматидаги 3D-фильмларини кўришда фойдаланилади. Компьютер 
ўйинларида ҳам фойдаланилади; 
 қутбланган стерео кўзойнаклар. IMAX 3D ва RealD форматли 3D-фильмларини 
кўриш учун мўлжалланган; 
 стереоскоп икки окуляр шишадан иборат оптик қурилма бўлиб, стереотасвирларни 
кўриш учун хизмат қилади;
 стереодисплей (ойнали) — хажмли тасвир ҳосил бўлиши учун мўлжалланган оптик 
қурилма;
 виртуал шлем (VR HMD) — ҳар бир кўз учун алоҳида тасвирни узатувчи ва натижада 
тасвирни хажмли кўриш учун мўлжалланган маҳсус қурилма;
 лентикуляр (линзали) растр усули. Уч ўлчовли тасвирни ҳосил қилишда экран юзаси 
параллел жойлашган кўплаб линзалардан иборат лентикуляр растр билан қопланади. 

---

350 
Тасвир қоплам орқали бир нечта параллел чизиқларга ажралади. Натижада ҳар бир кўз 
учун тасвир турли ракурси ҳосил бўлади. Бундай усул орқали тасвир уч ўлчовли 
тақдим этилади. 
Ҳажмли тасвирни ҳосил қилиш учун юқорида айтиб ўтилган восита ва усуллардан 
ташқари усуллар ҳам мавжуд. Мисол учун, икки тасвирнинг бир бирига тезкор ўтишини 
амалга ошириш натижасида ҳосил бўлади (GIF). 
Стереотасвир ташқи оламни уч ўлчовли кўриш имкониятини яратади. Бунда чап ва 
ўнг тасвирдаги мос пикселларни топиш масаласи қаралади. Тасвирлар камералар орқали 
горизонтал мос ҳолатда жойлашган тартибда бўлгани учун сурилиш горизонтал амалга 
оширилади. Натижада тасвирда сурилиш ҳосил бўлади (disparity map). Бу усул билан 
тасвирдаги объектларнинг қандай жойлашганини аниқлаш мумкин (depth map). 
Стереотасвир силжиш картаси OpenCV да қуйидаги функция ёрдамида амалга 
оширилади: 
objStereo(imgInputGray[0],imgInputGray[1],imgDisparity); 
1-расм. Стереотасвир сурилиш картасини ҳосил қилиш
Стереотасвирнинг сурилиш картасини қуриб олишдан аввал тасвирни қайта ишлаш 
лозим. Акс ҳолда бу жараён ҳар бир пиксел қайта ишланиши натижасида кўп вақтни 
олиши мумкин. Бу муаоммони бартараф этиш йўлидан бири – бу тасвир ўлчамини 
камайтириш хисобланади. Натижада жараён амаллар сони бир неча марта камаяди. 
Мослик аниқлангандан кейин жорий тасвир тикланади.
Иккинчи усули-стереотасвирда алоҳида хусусиятларини аниқлаш ва ҳар бир 
тасвирда шу характерли тўпламни аниқлашдан иборат. Бу усул силжиш катрасини топиш 
вақтини анча қисқартиради.
Силжиш картасини бинар кўринишга ўтказамиз ва у қуйидагича амалга 
оширилади: 
inRange(imgDisparityGray, 40, 100, binaryObject); 
 
2-расм. Стереотасвирни бинар кўринишга ўтказиш 
Силжиш картасини бинар кўринишга ўтказиш жараёни параметр қийматини 
танлашга боғлиқ: 
inRange(imgDisparityGray, 40, 51, binaryObject1); 
 

---

351 
3-расм. Стереотасвирни бинар кўринишга ўтказиш 
Бинар тасвирлардан керак объектни аниқлаш мумкин ва бу жараён қуйидагича 
амалга ошириш мумкин: 
bitwise_and(binaryObject,binaryColor,binaryfinal); 
4-расм. Керак объектни аниқлаш
Юқорида амалга оширган жараённи бошқа тимсолга нисбатан ҳам қўллаймиз:
bitwise_and(binaryObject1,binaryColor1,binaryfinal1); 
5-расм. Керак объектни аниқлаш 
Юқорида таҳлил қилинган усул ва алгоритмлар ёрдамида стереотасвирдаги 
тисолни аниқлаш мумкин. Хисоблаш экспериментлари бу усул ва алгоритмларни 
имконияти ва камчиликларини аниқлаш имкониятини яратди ва бу усулларни 
такомиллаштириш мақсадга мувофиқ эканлигини кўрсатди.
Адабиётлар: 
1. 
R. Szeliski, Computer Vision: Algorithms and Applications, 2010, Springer, 979. 
2. 
R. Gonzalez, R. Woods, S. Eddins, Digital Image Processing Using MATLAB, 
2nd edition, 2009, 827 pages.