Mavzu: Operatsion tizimlarning jarayonlari boshqaruvi Kirish

Jarayonlarni rejalashtirish. 
Xar gal, chegaralangan resurslar va ularning bir nechta iste’molchilari bilan ish 
ko`rilganda, masalan, misol uchun mexnat jamoasida maosh fondini taqsimlash 
deylik, biz mavjud resurslarni istehmolchilar o`rtasida taqsimlash bilan 
shug`ullanishimizga to`g`ri keladi, yoki boshqacha aytganda resurslardan 
foydalanishni rejalashtirishimizga to`g`ri keladi. Bunday rejalashtirish aniq 
qo`yilgan maqsadlarga (ya’ni, masalan, resurslarni taqsimlash xisobicha biz 
nimaga ega bo`lmoqchimiz) va bu maqsadlarga mos va istehmolchi parametrlariga 
tayanadigan algoritmlarga ega bo`lishi kerak. 
Rejalashtirish darajalari(urovni). 
Yuqorida biz, xisoblash tizimidagi ikki xil rejalashtirish: topshiriqlarni va 
`rotsessordan foydalanishni rejalashtirish xaqida so`z yuritgan edik. 
To`shiriqlarni rejalashtirish jarayonlarni uzoq muddatga rejalashtirish sifatida 
foydalaniladi. U, tizimda, uning mulg`tidasturlash darajasini, ya’ni bir vaqtning 
o`zida mavjud bo`lgan jarayonlar sonini aniqlab, jarayonlarni yuzaga kelishiga 
javob beradi. Agar tizimning mulg`tidasturlash darajasi doimiy bo`lib tursa, 
kompyuterdagi jarayonlar o`rtacha soni o`zgarmaydi, u xolda yangi jarayonlar 
faqat oldin yuklanganlari tugallangandan keyin paydo bo`ladi. SHuning uchun xam 
uzoq muddatga rejalashtirish kam ishlatiladi chunki, yangi jarayonlar `aydo 
bo`lishi orasida o`nlab minutlar o`tishi mumkin. 
Protsessordan foydalanishni rejalashtirish, jarayonlarni qisqa muddatga 
rejalashtirish sifatida foydalaniladi. U, masalan, bajariladigan jarayonning kiritish 
–chiqarish qurilmalari yoki vaqtning ma’lum intervali tugallangandan so`ng 
amalga oshiriladi. Masalan u, xam qisqa muddatli rejalashtirish 100 millisekundda 
bir marttadan kam amalga oshirilmaydi. 
Bahzi xisoblash tizimlarida, unumdorlikni

---

oshirish uchun, qisman bajarilaya`gan jarayonni operativ xotiradan diskka 
vaqtincha jo`natish va keyinroq esa uni bajarilishini davom ettirish uchun orqaga 
qaytarish mumkin. Bunday `rotsedu raswapping, ya’ni tarjimada “o`tkazish 
(perekachka)” ni bildirsa xam, tarjimasiz “svoning” termini ishlatiladi. 
Jarayonlardan qaysisini va qachon diskka va orqaga qayta o`tkazishni, odatda, 
jarayonlarni 
rejalashtirishning 
qo`shimcha 
darajasi 
–o`rtacha muddatli 
rejalashtirish yordamida amalga oshiriladi