Ишлаб чиқилган

Психологик диагностика ва коррекциянинг бирлиги 
Одамнинг ижтимоий шароитларда яшаши, таълим ва тарбия олиши 
туфайли таркиб топишнинг натижаси шахс экан, инсон боласи (индивид) илк 
болалик чоғиданоқ муайян ижтимоий муносабатлар системаси доирасига 
тортилади. Сўнгра социал гуруҳ ичида одамни бундан кейинги ривожланиши 
уни шахс сифатида таркиб топдирадиган турли муносабатларни юзага 
келтиради.
Шахс ижтимоий муҳитнинг актив маҳсули 
Шахс психик тараққиётининг ҳаракатлантирувчи кучлари одамни ўз 
фаолияти давомида ўзгариб борувчи эҳтиёжлари билан уларни 
қондиришнинг имкониятлари ўртасидаги қарама-қаршиликлардан юзага 
чиқади. Актив фаолият орқали эҳтиёжни қондириш янги, янада юксакроқ 
даражадаги эҳтиёжни юзага келтиради. Шундай қилиб шахс ривожланиб 
борар экан атроф-муҳитдаги воқеликни ўзгартиришга қаратилган турли-
туман фаолиятларда актив намоён бўлади. 
Америкалик 
психолог 
Э. 
Эриксон 
назариясига 
кўра 
шахс 
ривожланишида маълум босқичларни албатта босиб ўтишини таъкидлаб, 
уларни ҳаётий психологик кризис тарзда таърифлаб берган: 
а)
ташаббускорлиликни намоён бўлиши – гуноҳкорлик, айбдорлик 
ҳиссига қарама - қарши (тахминан 3 ёшдан – 6 ёшгача) 
б) меҳнатсеварлик – етишмовчилик комплексига қарама - қарши
(7 ёшдан – 12 ёшгача) 
в) ўз шахсини аниқлаш – конфоризмга қарама - қарши (12 ёшдан – 
18 ёшгача) 
г) самимийликка, мулоқотга интилиш – шахсий психологик 
четлашишга қарама - қарши (тахминан 20 ёшларда) 
д) янги авлодни тарбиялашдаги ғамҳўрлик – “ўз - ўзига шўнғиб 
кетишга” қарама - қарши (30 ва 60 ёшлар орасида) 
е) яшаб ўтган ҳаётидан мамнун бўлиш – умидсизликка
қарама - 
қарши (60 ёшдан сўнг) 

---

100 
Э. Эриксон концепциясига кўра шахс шаклланишида ушбу 
босқичларини бирма–бир босиб ўтади ва ҳар бир босқичда инсоннинг ички 
дунёсида сифат ўзгаришлар, атрофдаги кишиларга бўлган муносабатларида 
эса радикал (кескин) ўзгаришлар рўй беради. 
Шахснинг 
ижтимоийлашуви 
деганда 
боланинг 
психологик, 
интеллектуал 
шахсий 
ривожланишида 
ижтимоий 
тажрибаларни 
ўзлаштиришнинг натижаларидир, яъни таълим-тарбия таъсирида психик 
функцияларни ўзгартириш, ижтимоий маънавий қадриятларни, дунёқарашни 
хулқ-атвордаги норма ва қонунларни шакллантиришдан иборат. 
Шахс ўз ҳаёт йўлини, мақсадларини касбини мустақил танлаш, ўзининг 
психологик ва физиологик хатти-ҳаракатларини бошқара олиши ва амалда ўз 
қобилият, 
лаёқатларидан 
тўла 
фойдалана 
олиш, 
доим 
ўзини 
мукаммаллаштиришга интилиш зарур. 
Шахсни гуруҳдаги муносабатларида уни шу гуруҳдаги