Ўзбекистон тарихи хрестоматия

Тешиктош ғори.
Мустье даврини ўрганиш жараёни 1938 йили Ҳисор 
тизмасидан топилган Тешиктош ғоридан бошланади. У А.П.Окладников 
томонидан тўла ўрганилиб, неандертал боланинг қабри топилганлиги билан 
дунёга машҳурдир. Fop шимоли-шарққа қараган бўлиб, кенглиги олд 
қисмида 20 метр, чуқурлиги 21 метрва баландлиги 9 метрдир. Ёдгорлик 5 та 
маданий қатламдан иборат, бу эса манзилгоҳ бир неча маротаба тарк 
этилганидан далолат беради. Қатламлардан ўчоқ қолдиқлари, 3000 дан ортиқ 
тош қуроллар ва уларнинг қолдиқлари, архар, кийик, ёввойи от, қоплон, қуён 
каби ҳайвонлар ва қушларнинг суяклари топилган
1
. 
Қуроллар оҳактош, яшма, кварцит ва вулқоний жинслардан 
тайёрланган. Улар орасида пайконлар, қирғичлар, тош пичоқлар ва чопқилар 
бор. Тешиктошдан топилган меҳнат қуролларининг аксарияти қирқувчи ва 
тарашловчи вазифаларни бажарган. Бунга мисол тариқасида рапидасимон 
нуклеусларни кўрсатиш мумкин. 
Ғорда гулхан ўринлари ҳам аниқланган. Олов инсон учун жуда зарур 
бўлган, чунки музлик давридаги иқлимнинг ўзгариши натижасида ўрта 
палеолит Ер юзида энг совуқ даврлардан бири бўлган. Олов одамлар жамоаси 
ҳаётида муҳим ўрин тутган. У одамларни бирлаштирган. Гулхан атрофига 
овланган ва териб олинган маҳсулотлар келтирилган. Бу ерда овқат 
1
Окладников. Исследование.

---

24 
тайёрланган. Ҳайвонлар оловдан қўрққанлиги сабабли одамларга ҳамла қила 
олмаган, одамлар бундан фойдаланишган. 
Тешиктош ғоридан 9 ёшли неандертал боланинг суяклари топилган. 
Бола жасади ғорда ўша давр қоидаси билан кўмилган.Жасад атрофига тоғ 
эчкиси шохлари айлана шаклида қадаб чиқилган. Улар болани нариги дунёда 
муҳофаза қилади, деб ўйлаганлар. Бу дастлабки биринчи тош асри 
қабрларидан бири эди. Демак, аждодларимизда кўмиш маросими ўрта 
палеолит давридан бошланган.