Menejment nazariyasi

4-bob. MENEJMENT QONUNLARI VA 
TAM OYILLARI
4.1. Iqtisodiy qonunlarni bilishning ahamiyati
4.2. Um um iy falsafiy va iqtisodiy qonunlar
4.3. M enejm entning asosiy tam oyillari
4.1. Iqtisodiy qonunlarni bilishning aham iyati
M enejm ent jam iyat qonunlari tizim iga asoslanadi. Nazariy ji- 
hatdan tushunm ay va asoslanmagan holda birorta yirik amaliy masala 
hal etilishi m um kin emas. Nazariya yangilanishning m uhim usulidir. 
Fan esa voqelik haqida obyektiv bilim larni o'rganish va tartibga 
solishga qaratilgandir. B ilim larning tartibga solinishi qonunlarda 
ifodalanadi.
Q o n u n - falsafiy kategoriya bo'lib, borliq voqealarining bar- 
q.Hrv", takrorlanuvchari ^
ncsbahatLni, hodisalar yuz beri-
shining aniq tartibda bo'iishiga oiib keluvchi tomonlarini aks etti- 
radi. Q o n u n la rn i bilish rivo jlan ish n in g obyektiv yo'nalishlarini 
aniq lash, amaliy vazifalarni hal etish im konini beradi. Shu sababli 
iq tiS i/Ji,otni boshqarish qonunlarni bilish, ularni amalda ustalik 
bilan qo'llajr o'ishga asoslanishi kerak.
iJm um iy falsafiy qonunlar materiya, harakat, makon, zamon, miq- 
cior, siiat, sabab, oqibat, shakl, mazm un kabi kategoriyalar vositasida 
ifodalanadi. Iqtisodiy nazariya qonunlari iqtisodiy kategoriyalar vosi­
tasida (mulk, ishlab chiqarish, talab, taklif, taqsimot, ayirboshlash, 
qiymat, narx, foyda, tovar, pul, muvozanatlanish) ifodalanadi.
Iqtisodiyotni boshqarishda qonunlardan qanchalik to'liq va izchil 
foydalanilsa, m ehnat sarfi shunchalik samarali bo'ladi. Aksincha, 
m enejm ent jarayonida iqtisodiy qonunlarni hisobga olmaslik jam iyat 
uchun kutilm agan, salbiy oqibatlarga olib keladi. Shu sababli me­
nejment qonunlarini o'rganishda faqat ularga amal qilishni emas, 
balki m enejm ent jarayonida ongli ravishda qo'llashni ham ko'zda 
tutish lozim. M enejm ent qonunlaridan ongli ravishda foydalanish 
ko‘p jihatdan ularni o'rganishga bog'liq. Q onunlar qanchalik chu- 
qur o'rganilsa, ulardan amalda to'g'ri foydalanish imkoniyatlari ortadi.

---

Lekin m enejm ent qonunlarini bilish ularni aniq am aliyotda 
muvaffaqiyatli qo'llash uchun kafolat bo'lolmaydi. Q onunlarni bilish- 
da nazariya amaliyotdan ajralib qolishi foydasizdir. Demak, qonun- 
lardan foydalanish ularni bilish, tushunish, amalda o‘z vaqtida va 
to‘g‘ri qo'llay olishga bog'liq ekan. Bu menejment samaradorligini 
oshirishda hal qiluvchi omildir.
Iqtisodiy qonunlar tizim idan foydalanishning asosiy unsurlari 
va bosqichlari quyidagi chizmada aks ettirilgan:
Ko'rsatilgan chizm ani tahlil etish jarayonida uchta o'zaro bog'liq 
va ketma-ket, iqtisodiy qonunlar tizim idan foydalanilgan holda yechi- 
ladigan masalalarni ko'rib o'tish zarur:
- mavjud qonunlarni, ularning u yoki bu bosqichda namoyon 
bo‘lish xususiyatlarini hisobga olgan holda chuqur va har tomonla- 
ma bilish;
- iqtisodiy va ijtim oiy rivojlanish m aqsadlarini belgilash va 
ularni hal etish yo'llarini aniqlash;
- xo'jalik yuritishning bozor iqtisodiyoti sharoitida rivojlantirish 
va unga mos shakl va uslublarni qo'llash.