214
1-rasm. Virtual reallikning simulyatsiya toifalari: A) Immersiv bo'lmagan; B) Yarim immersive;
C) To'liq immersiv simulyatsiyalar
Immersiv bo'lmagan virtual tajribalar ko'pincha virtual haqiqat toifasi sifatida
e'tibordan chetda qoladi, chunki u kundalik hayotda juda keng qo'llaniladi. Ushbu
texnologiya kompyuter tomonidan yaratilgan muhitni ta'minlaydi, ammo
foydalanuvchiga ularning jismoniy muhitidan xabardor bo'lish va ularni nazorat
qilish imkoniyatini beradi. Immersiv bo'lmagan virtual reallik tizimlari klaviatura,
sichqoncha va kontroller kabi kompyuter yoki video o'yin konsoliga, displey va
kirish qurilmalariga tayanadi. Video o'yin immersiv bo'lmagan
VR tajribasining
ajoyib namunasidir.
Immersiv bo'lmagan tizimning afzalliklari shundaki, ular grafik ishlashning
eng yuqori darajasini talab qilmaydi, maxsus uskunalar yo'q va yuqori spetsifi-
katsiyali kompyuter klonlarida bajarilishi mumkin. Bu
shuni anglatadiki, ushbu
tizimlar ko'plab ilovalar uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan
eng arzon narxlardagi
VR echimi sifatida qaralishi mumkin. Biroq, bu arzon narx bu tizimlarning har
doim yanada takomillashtirilgan dasturlar bilan ustun bo'lishini, deyarli hech
qanday cho'milish tuyg'usini ta'minlamasligini va hozirgi 2D ta'sir o'tkazish
qurilmalari tomonidan ma'lum darajada cheklanganligini anglatadi.
Immersiv bo'lmagan tizimning afzalliklari shundaki, ular grafik ishlashning
eng yuqori darajasini talab qilmaydi, maxsus uskunalar yo'q va yuqori spetsifika-
tsiyali kompyuter klonlarida bajarilishi mumkin. Bu shuni anglatadiki, ushbu
tizimlar ko'plab ilovalar uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan eng arzon narxlardagi
VR echimi sifatida qaralishi mumkin. Biroq, bu arzon narx bu tizimlarning har
doim yanada takomillashtirilgan dasturlar bilan ustun bo'lishini, deyarli hech
qanday cho'milish tuyg'usini ta'minlamasligini va hozirgi 2D ta'sir o'tkazish
qurilmalari tomonidan ma'lum darajadacheklanganligini anglatadi. Bundan
tashqari, bu tizimlar juda kam foydalidir, chunki o'lchovni
anglash muhim omil
hisoblanadi. Biroq, yaqin kelajakda VR-dan foydalanish uchun bunday tizimlar-
ning mashhurligi oshishini kutish mumkin. Buning sababi shundaki, Virtual
Reality Modeling Reality Language (VRML) Internet orqali 3D model ma'lumot-
lari va virtual olamlarni uzatish uchun de-fakto standart sifatida qabul qilinishi
kutilmoqda. Shaxsiy kompyuter ish stoli foydalanuvchisi uchun VRML-ning afzal-
ligi shundaki, ushbu dastur kompyuterda nisbatan yaxshi ishlaydi o'rganmoqdalar.
Yarim immersiv virtual tajribalar foydalanuvchilarga qisman virtual muhitni
taqdim etadi. Bu raqamli tasvirga e'tiborni qaratganida, foydalanuvchilarga boshqa
haqiqatda bo'lish hissi paydo bo'lishiga yordam beradi,
shuningdek, foydalanuv-
chilarga o'zlarining tashqi muhitlari bilan bog'lanib qolishlariga imkon beradi.
Yarim immersiv texnologiya realizmni 3D grafika orqali ta'minlaydi, bu atama
215
vertikal chuqurlik deb nomlanadi.
Yarim immersiv virtual haqiqatning asosiy
maqsadi - foydalanuvchilarga raqamli 3D tasvirni taqdim etadigan maxsus apparat
va yuqori darajadagi dasturiy ta'minot orqali maksimal darajada mavjudlik
tuyg'usini ta'minlash.
Ushbu texnologiyaning asosiy elementlariga quyidagilar kiradi:
haqiqiy 3D virtual muhit;
raqamli tasvir bilan to'g'ri sinxronlangan yuqori sifatli ovoz;
rivojlangan qattiq simulyator.
Yarim immersiv VR tizimlari yuqori aniqlikdagi displeylarga, kuchli
kompyuterlarga va kokpitlarga, real realizatsiya
mexanizmlarining dizayni va
funksionalligini qisman takrorlaydigan qattiq simulyatorlarga tayanadi.
Batafsil grafikalar yanada chuqurroq tuyg'uni keltirib chiqaradi. Ushbu VR
toifasi tez-tez ta'lim yoki o'qitish maqsadida ishlatiladi va yuqori aniqlikdagi
displeylarga, kuchli kompyuterlarga, projektorlarga yoki qattiq real simulyator-
larga asoslangan bo'lib, ular funktsional real mexanizmlarning dizayni va
funksionalligini qisman takrorlaydi.
To'liq immersiv simulyatsiyalar foydalanuvchilarga ko'rish va ovoz bilan to'la
eng aniq simulyatsiya tajribasini taqdim etadi. To'liq immersiv virtual haqiqatni
boshdan kechirish va ular bilan o'zaro aloqada bo'lish uchun foydalanuvchiga
tegishli VR ko'zoynak yoki boshga o'rnatiladigan displey (HMD) kerak. To’liq
immersive reallikga asoslangan o’yinda siz to’laqonli
virtual hayotga tushasiz va
ob’ektlarni 3D holida oldingizdagidek his etasiz. Buning uchun sizga maxsus
datchiklar o’rnatiladi. Hozirgi kundagi eng zamonaviy virtual reallikga asoslangan
o’yinlar to’liq immersive virtual reallik toifasiga kiradi. To'liq immersiv VR
tizimlari qoniqarli darajadagi realizmga erishish uchun zarur bo'lgan hisoblash
quvvati va texnologiya darajasi jihatidan eng talabchan bo'lib qoldi va texnolo-
giyalarni takomillashtirish uchun doimo rivojlanish olib borilmoqda. Tadqiqot va
ishlanmalarning asosiy yo'nalishlariga ko'rish sohasi va rezolyutsiya bo'yicha.
HMD o'lchamlari va og'irligini kamaytirish va tizimni rivojlantirishga e’tibor
qaratilmoqda. To’liq immersive virtual reallikdan NASA, harbiy qo’shin
tayyorgarligida va boshqalarda ko’p foydalaniladi.
1-jadval. Turli xil VR simulyatsiyasining ishlash sifati
Hozirgi kunga kelib virtual reallikning simulyatsiya toifalarining barchasidan
foydalanilmoqda. Bu esa virtual reallikning qay darajada
dolzarb sohalardan biri
ekanligini ko’rsatadi. VRning hech qaysi toifasi keraksiz bo’lib qolmadi va
barchasi muhimlik darajasini yo’qotmadi.
Do'stlaringiz bilan baham: