Toshkent axborot tenologiyalari universiteti samarqand filiali "operatsion tizimlar"

I.
 
KOMPYUTER OPERATSION TIZIMLARI 
Dastlabgi operatsion tizimlar 
Birinchi avlod (1940 yillardan 1950 yil boshlarigacha) 
1940 yillarda birinchi marta paydo bo'lgan elektron kompyuterlar, 
ular hech qanday operatsion tizimsiz yaratilgan. Barcha dasturlash 
mutlaqo mashina tilida, ko'pincha mashinaning asosiy funktsiyalarini 
boshqarish uchun plaginlarni ulash orqali amalga oshirildi. Ushbu avlod 
davrida kompyuterlar odatda oddiy matematik hisoblarni hal qilish uchun 
ishlatilgan, operatsion tizimlar shart emas edi. 
Ikkinchi avlod (1955-1965) 
Birinchi operatsion tizim 1950 yillarning boshlarida paydo 
bo'lgan, u GMOS deb nomlangan va General Motors tomonidan IBM-
ning 701 mashinasi uchun yaratilgan. 1950-yillarda operatsion tizimlar 
bitta oqimli partiyalarga ishlov berish tizimlari deb nomlangan, chunki 
ma'lumotlar guruhlarga taqdim qilingan. Ushbu yangi mashinalar 
mainframe deb nomlangan va ular katta kompyuter xonalarida 
professional operatorlar tomonidan ishlatilgan. Ushbu mashinalarda 
yuqori narx yorlig'i mavjud bo'lganligi sababli, ularni faqatgina davlat 
idoralari yoki yirik korporatsiyalar sotib olishlari mumkin edi.

---

7 
Uchinchi avlod (1965-1980) 
1960-yillarning oxiriga kelib, operatsion tizimlar dizaynerlari 
dasturiy ta'minot bir vaqtning o'zida bir nechta ishlarni bajarishi mumkin 
bo'lgan dasturlarni ishlab chiqish imkoniyatiga ega bo'lishdi. Protsessor 
deyarli 100 foiz ish bilan band bo'lishi kerak. 
To'rtinchi avlod (1980 yildan hozirgi kun) 
Operatsion tizimlarning to'rtinchi avlodi shaxsiy kompyuterlar 
yaratilishini ko'rdilar. Garchi ushbu kompyuterlar uchinchi avlodda 
ishlab chiqilgan mini-kompyuterlarga juda o'xshash bo'lsa-da, shaxsiy 
kompyuterlar minicomputers narxining juda oz qismini tashkil etdi. 
Shaxsiy kompyuter shu qadar arzon bo'lganki, yakka shaxsga shaxsiy 
foydalanish uchun egalik qilish imkoniyatini yaratgan bo'lsa, mini 
kompyuterlar hanuzgacha faqat korporatsiyalar sotib oladigan darajada 
yuqori narxda bo'lgan kompyuterlarga ega bo'lishlari mumkin edi. 
Shaxsiy kompyuterlarni yaratishda muhim omillardan biri Microsoft va 
Windows operatsion tizimining tug'ilishi edi. Windows Operatsion tizimi 
1975 yilda Pol Allen va Bill Geyts shaxsiy kompyuterlarni keyingi 
bosqichga o'tkazish to'g'risida tasavvurga ega bo'lganida yaratilgan. Ular 
1981 yilda MS-DOS-ni taqdim etdilar, ammo bu samarali bo'lishiga 
qaramay, uning sirli buyruqlarini tushunishga harakat qilgan odamlar 

---

8 
uchun juda ko'p qiyinchiliklar tug'dirdi. Windows bugungi kunda 
Windows 95, Windows 98, WIndows XP (hozirgi kunga qadar eng ko'p 
ishlatiladigan 
operatsion 
tizim) 
relizlari 
bilan 
tekonologiyada 
ishlatiladigan eng katta operatsion tizim va eng yangi Windows 7 
operatsion tizimiga aylandi. Apple 1980-yillarda yaratilgan boshqa yirik 
operatsion tizim. Stiv Djobs, Apple asoschilaridan biri, Apple Macintosh-
ni yaratdi, bu juda qulay bo'lganligi sababli juda katta muvaffaqiyatga 
erishdi. Keyingi yillarda Windows rivojlanishiga Macintosh ta'sir 
ko'rsatdi va bu ikki kompaniya o'rtasida kuchli raqobatni yaratdi. 
Bugungi kunda barcha elektron qurilmalarimiz kompyuterlarimiz va 
smartfonlarimiz operatsion 
tizimlarsiz ishlamaydi. 
Texnologiya 
rivojlanishi bilan operatsion tizimlar ham rivojlanmoqda.

---

9