Бадиий ижодиёт маркази

 
ТАМАРАХОНИМ 
(1906-1991) 
Тамарахоним аслида арман фарзанди, Боку ишчиси Артѐм Петросев - 
унинг отаси бўлиб, 1905 йил Туркистонга сургун қилинган ва Фарғона 
музофотининг Горчаково станциясига келиб ишчи бўлиб ишлаган. 
Тамарахоним шу ерда Марғилоннинг Горчаково темир йўл бекати 
ѐнидаги ―Пичоқчи‖ маҳалласида дунѐга келган. Оилада 5 қиз бўлиб, уларнинг 
учтаси Тамарахоним, Гавҳархоним, Лизахонимлар санъаткор бўлиб етишдилар. 
Барчалари халқ артисти унвонига сазовор бўлдилар. Тамарахонимни ва 
сингилларини дастлаб саҳнага олиб чиққан устоз Юсуфжон Қизиқ Шакаржонов 
бўлди. 13 ѐшли Тамарахон бошига паранжини ѐпиниб, сингилларини етаклаб 
ҳовлима-ховли ѐвуз кучлардан ўзини яшириб, тандирчилар маҳалласидаги 
Юсуфжон қизиқ ҳовлисига келиб, лапар, қўшиқ ва рақслар ўрганиб кетарди. 
Устоз Тамарахонга ўзбек лапар яллаларини рақсга туширтириб ўргатарди.
1926 йилда Марғилонда ташкил этилган ўзбек давлат этнографик 
ансамблига жалб қилиниб, у ерда Муҳиддин Қори Ёқубов, Уста Олим Комилов, 
Тўхтасин Жалилов сингари устозлардан таълим олди. Сўнгра умр йўлдоши 
Муҳиддин Қори Ёқубов билан Москвада ўқиди. Улар бирга дуэтлар ижро 

---

108 
этардилар. 1925 йилда Парижда жаҳон фестивалида қатнашдилар. Сўнгра 
жаҳон бўйлаб Тамарахонимнинг гастрол концертлари бошланди.
У 60 дан ортиқ давлатларда бўлди. 70 дан ортиқ тилда қўшиқ куйлаб, 
рақсга тушди. Тамарахоним лапар жанрига асос солган раққосадир. Бу жанрда 
лапар ижроси рақс билан уйғунлашиб ажойиб бир жозиба бахш этади.
1935 йилда Лондонда 1 халқаро фестивалнинг олтин медалига сазовор 
бўлди. Бу медални Англия қироличасининг қўлидан олиш бахтига муяссар 
бўлди. Иккинчи жаҳон уруши йилларида фронтчи санъаткорлар труппасида 
маданий хизмат қилади, капитан ҳарбий унвонига сазовор бўлади. 
Тамарахоним филармониялар қошида бир неча ашула ва рақс ансамблларини 
тузди ва умрининг сўнги нафасигача ижод қилди. 90 ѐшида Тошкентда вафот 
этди. Унга ―Ўзбекистон халқ артисти‖ фахрий унвони, орден ва медаллар 
берилган. 2001 йилда Президентимизнинг фармони билан ―Буюк хизматлари 
учун‖ ордени билан мукофотланди. Тошкент шаҳрида унинг уй музейи ишлаб 
турибди. Бу музейга турли миллат рақсларига мансуб костюмлар, шахсий 
буюмлар, турли йиллардаги афиша ва расмлар қўйилган бўлиб, халқнинг 
зиѐратгоҳига айланган.
Тамарахоним