Tadqiqotlari

Axborotlarning 
xarakteri bo‘yicha 
Miqdoriy 
Kuzatilayotgan ob’ekt haqida raqamlarda beriladigan 
ma’lumotlar (bozor hajmi, to‘yinganlik darajasi, narxi 
kabilar). 
Sifatiy 
Sifatiy jihatlarni ifodalaydigan (iste’molchilarning 
jinsi, yashash joyi bo‘yicha, faoliyati bo‘yicha) 
ko‘rsatkichlar. 
Barqarorligi 
Doimiy 
Uzoq muddat davomida bir xil xolatda kelib turadigan 
1
Дурович А.П. Маркетинговые исследования в туризме. Учебное пособие. – СПб.: Питер, 2013. – 8-11 
бетлар. 
2
Oʻsha joyda. 8-11 betlar. Tarjima mualliflar tomonidan soddalashtirilgan holda axborot turining mazmuni 
oʻzimizning iqtisodiyotimizga moslashtirib amalga oshirildi. 

---

130 
bo‘yicha 
(sotish hajmi, soliq miqdori kabilar haqidagi hisobot) 
axborotlar. 
O‘zgaruvchi 
Tasoddifan kelib tushadigan va tez o‘zgarib turadigan 
turli hodisalar to‘g‘risidagi axborotlar. 
Kelib tushush 
davriyligi bo‘yicha 
Vaqti-vaqti bilan 
Bir xil vaqt oralig‘ida doimiy tushib turadigan 
axborotlar (oylik, choraklik, yillik hisobotlar). 
Uzluksiz doimiy 
ravishda 
Doimiy ravishda sodir bo‘ladigan hodisalar (kunlik 
pul tushumi, har kuni bajarilgan ishlar, kunlik tezkor 
hisobotlar kabi) to‘g‘risidagi ma’lumotlar 
Zarurat bo‘lganda 
Zarurat bo‘lganda kelib tushadigan axborotlar bo‘lib 
hisoblanadi. Masalan, yangi raqobatchilar to‘g‘risida 
yoki bozor haqidagi ma’lumot kerak bo‘lishi mumkin. 
Tipi bo‘yicha 
Demoskopik yoki 
segmentatsion 
(iste’molchilar tarkibi) 
Iste’molchilar tarkibi (jinsi, yoshi, millati, ijtimoiy 
ahvoli, daromad olish darajasi kabilar) bo‘yicha 
axborotlar. 
Ekoskopik (umum-
iqtisodiy vaziyat) 
Mamlakat 
miqiyosida 
bozorning 
holati, 
umumiqtisodiy 
vaziyat, 
bahoning 
o‘zgarish 
tendensiyasi kabilar. 
Mazkur 6.1 - jadvaldan ko‘rinib turibdiki, marketing tadqiqotlarida 
qo‘llaniladigan axborotlar 9 ta belgi bo‘yicha tasniflangan. Bunda axborotlarning 25 
ta turi keltirilgan va unga izoh berilgan. Ammo bu tizim mukammallikka davo 
qilmaydi, deb o‘ylaymiz. Chunki tadqiqotning maqsadi va kutilayotgan natijasidan 
kelib chiqib, ularni yana bir qancha guruhlarga ham bo‘lish mumkin. Mos ravishda 
keltirilgan guruhlarning ayrimlaridan foydalanish ham shart bo‘lmaydi. Shu jihatdan 
qaraydigan bo‘lsak, axborotlar qanchalik ko‘p bo‘lsa, uni o‘rganishga bo‘lgan 
qiziqish va o‘rganish jarayonidagi yondashuvlar ham shunchalik ko‘p bo‘ladi. Shu 
jihatdan mazkur bo‘limda metodologik asos sifatidagi fikrlar keltirilgan. Ushbu 
fikralar o‘z xususiyatlariga va mohiyatlariga ega, chunki har bir ma’lumotning o‘z 
o‘rni va uning zarurligini mutaxassis berilgan natijadan keyin aniqlaydi. Uni tadqiq 
qilishda va ulardan foydalanishda masalaga hamisha ijodiy yondashish maqsadga 
muvofiqdir.