Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги алишер навоий номидаги самарқанд давлат

4-савол. Математик тасдиқлар ва исботлаш усулларига ўргатиш. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1.Контрапозиция бўйича исботлаш. Бу усулда А
В мулоҳазани 
исбот-лаш ўрнига В га қарама-қарши мулоҳазани рост деб фараз қилиб, 
А га қарама-қарши мулоҳазанинг ҳақиқатлигини келтириб чиқаришга 
ҳаракат қилинади. Мазкур усул бевосита исботлаш анча мураккаб 
бўлган ҳолда қўлланиб, дастлаб ўқувчиларга А
В мулоҳазадан 
мулоҳазани туза олиш, сўнгра эса исботлаш усулини тадқиқ этишга 
ўргатилади. 
2. Контрмисол ва тасдиқловчи мисол келтириш усуллари. Контрмисол 
сифатида 
мулоҳазалар тенг кучлилигини ҳисобга 
олиб, xX,P(x) мулоҳаза ёлғонлигини кўрсатиш учун Х соҳадаги 
шундай х қийматни топиш керакки, унинг учун P хосса 
бажарилмаслигини кўрсатиш етарли. 
3. Анализ ва синтезнинг турли хусусий кўринишларидан фойдаланиш 
усули. Бундай усулларга алгебра дарсларида: а) касрнинг бутун 
қисмини ажратиш; б) бутун қисмларга ажратиш (анализ); в) бутун 
қисмлар бўйича қайта тузиш (синтез); г) уларнинг комбинациясидан 
иборат усул (анализ ва синтез) лар киради.
4. Барча хусусий ҳолларни қараб чиқиш усули. Бу усулда мулоҳазага 
тегишли барча хусусий ҳоллар қаралиб, қарама-қаршиликка ёки тўғри 
мулоҳазага келиш амалга оширилади.


В
А 


)
(
)
.(
.
)
(
/
х
Р
х
ва
x
P
х



---

Математика ўқитишда тафаккур услублари ва шакллари мавзуси 
бўйича билимларни чуқур ўзлаштиришни таъминлаш 
Иш 
босқич-
лари 
Ўқитувчи фаолиятининг мазмуни 
Тингловчи 
фаолиятининг мазмуни 
1-
босқич 
(20 мин) 
1.1Ўқув 
машғулоти 
ҳамма 
саволларни таҳлил қилади ва ўқув 
фаолияти натижаларини айтади. 
1.2.Тингловчиларнинг машғулотдаги 
фаолиятини баҳолаш кўрсаткичлари 
ва мезонлари билан таништиради (1-
илова). 
1.3. 
Мавзу 
бўйича 
тайёрланган 
топшириқларни тарқатади. 
1.4.Саволлар бериб суҳбат тарзида 
тингловчилар 
билимларини 
жонлантирилади
Тинглайдилар. 
Тинглайдилар. 
Топшириқлар билан 
танишадилар 
Жавоб берадилар 
2 -
босқич 
Асосий 
бўлим.
(50 мин) 
2.1.Топшириқларни аниқлайди ва 
гуруҳда ишлашни ташкил этади. 
Ечимни текширади ва баҳолайди. (2-
илова)
2.2.Топшириқлар 
мазмунини 
тушунтиради ва бажариш бўйича 
маслаҳатлар беради. (3-илова). 
2 та мини гурухга 
ажраладилар. 
Топшириқда 
келтирилган саволларга 
1-2 жавоб тайёрлайди 
Презентацияни амалга 
оширади. 
3-
босқич. 
Якун 
ловчи 
(10 мин) 
3.1. Мавзу бўйича якунловчи 
хулосалар қилади.
3.2.Мавзу мақсадига эришишдаги 
тингловчилар 
фаолияти 
таҳлил 
қилинади ва баҳоланади. 
3.3.Мавзу бўйича билимларни 
чуқурлаштириш учун адабиётлар 
беради. 
Саволлар берадилар 
УМКга қарайдилар. 
1-илова (3.3.)