M maxsudova muloqot psixologiyasi o'quv qo'llanma

9-jadval

majburiyat 

----------------------------------------- ►  huquq

, 1-  k

mas  uliyat  ^  

-■

■

 ^покш ш к

Har bir majburiyat va  huquq  bir-biri bilan  muvozanatda bo'lishi 

kerak,  ya’ni  har bir  majburiyat  huquq  asosida  ta’minlangan  bo'lishi 

lozim.  Ishlab chiqarish da mahsulotlar yetarli bo'lmasa ziddiyatlar kelib 

chiqishi  mumkin.  Ish  to'xtab  qolganda  ham  nizolar  kelib  chiqadi. 

Rahbar buning oldini olish uchun  harakat  qilishi kerak.  Guruh bo'lib 

ishlanadigan joylarda bir  ishchining  ishga  kelmasligi  butun jamoaga 

salbiy ta’sir etishi mumkin.  Kelmagan  ishchining o'miga boshqa ishchi 

ishlagisi  kelmaydi,  «nimaga  men  uning  o'miga  ishlashim  kerak?», 

«bu mening majburiyatimga kirmaydi»,  kabi e’tirozlar bo'lishi mumkin. 

Bunday  holatda  rahbar  bilan  ishchi  o'rtasida  ziddiyat  kelib  chiqishi 

mumkin.  Har  bir  rahbar  xodimlarning bajargan  ishini  sifatiga  qarab 

mukofotga tavsiya qilishi kerak. Rag'batlantirish masalasini o'rinbosarlari 

bilan  kelishgan  holda  belgilashi  lozim.  Aks  holda  ziddiyat,  nizolar 

kelib  chiqishi  mumkin.  Korxonada  tashkiliy  mas’uliyat  eng  muhim 

stimul  (rag'bat)  bo'lib  xizmat  qiladi.

Ish  o'rinlari  o'rtasidagi  bog'liqlik  aloqalari  uchga  bo'linadi: 

texnologik, axborot,  iyerarxik. Tashkiliy-texnologik tizimda texnologik 

aloqalar  ishlab  chiqarish  jarayoni  bilan  bog'liq.  Texnologik  aloqa 

kishilam ing  necha  yildan  buyon  ishlayotganiga,  xulq -atv o r 

psixologiyasiga, malakasiga bog'liq.  Ziddiyatning kelib chiqishiga sabab

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bo‘luvchi omillardan biri  —  bu bitta xodimga bir necha boshliqlarning 

ko'rsatma berishlaridir.  Oqibatda xodim kimning ko'rsatmasini bajarishni 

bilmay qoladi.  Opponentlar bu yerda rahbarlardir. Jamoada xodimlar 

qanchalik  kam  bo'lsa  rahbar  ular  bilan  nizoga  bormay  ishlay  oladi. 

Jamoa a’zolari ko'p bo'lsa,  rahbar faqat sharoitni yaratish bilan bog'liq 

vazifalamigina  bajaradi.  Chunki  xodimlar  bilan  bevosita  muloqotda 

bo'lish  imkoniyati bo'lmaydi.

Rahbar qo'l  ostidagi  o'rinbosarlar qanchalik ko'p bo'lsa,  ularning 

har  biri  boshliqning  ko'ziga  kamroq  ko'rinishga  harakat  qiladilar. 

Chunki  rahbar  ularni  xaotik  (tartibsiz)  boshqaradi.  Ayrim  rahbarlar 

barcha ishni,  hatto boshqaruvni ham o'rinbosarlariga topshirib qo'yadi. 

O'zi mas’uliyatdan qochib yuradi.  Lekin bunday usulda ish olib borilsa 

ziddiyatlar  kelib  chiqishi  mumkin.

Ziddiyatning kelib chiqishiga  sabab bo'luvchi  manbalardan biri — 

boshqaruvda  vazifalaming to'g'ri,  aniq  taqsimlanmaganligidir.

Quyidagi  chizmadan  boshqaruvdagi  sansalorchilikni 

kuzatish  mumkin: