1-mavzu: Kirish. Immunologiya fani maqsadi va vazifalari, usullari va rivojlanish tarixi

Noinfektsion immunitet turlari: 
1.
“Ona – homila” tizimidagi 
reproduktiv immunitet
. Bu onaning homila antigenlariga 
reaktsiyasining yig’indisi sanaladi, negaki u otadan olingan genlar natijasi hisobiga undan 
farqlanib turadi. 
2.
Transplantatsion 
immunitet donorning organi yoki to’qimalari retsipientga ko’chirib 
o’tkazilayotganda, qon quyish vaqtida hamda leykotsitlar bilan emlash chog’ida paydo bo’ladi. 
Mazkur reaktsiyalar leykotsitlar – insonning leykotsitli antigenlari – HLA yuzasidagi 
molekulalarning individual to’plamlari bo’lishi bilan bog’liq. Ushbu molekulalar to’plami 
faqatgina bir tuxumdondan (bir urug’dan) bo’lgan egzaklarda o’xshash bo’ladi. 

---

3.
O’smaga qarshi 
immunitet – o’sma keltirib chiqaruvchi hujayralarga qarshi 
yo’naltirilgan. 
4.
Autoimmunitet («autoallergiya») 
– immunitet tizimining o’z antitelalariga (oqsillar, 
lipoproteidlarga, glikoproteinlar) javobi (reaktsiyasi). U immunitet tizimi orqali organizmning 
o’z molekulalari immun tizimi tomonidan “begonadek” qabul qilinib yemirilib ketgandagi “o’z” 
molekulalarini aniqlashning ishdan (izdan) chiqishi bilan belgilanadi. 
2.Immunoterapiya 
– immunopreparatlar yordamida infektsion kasalliklarni davolash. 
Immunoprofilaktika – sun’iy immmunitetni yaratish yoki kuchaytirish yo’li bilan infektsion 
kasalliklardan aholini ommaviy yoki individual himoyalash metodi. 
Immunoprofilaktika quyidagilardan iborat: 
1.
O’ziga xos – muayyan qo’zg’atuvchiga qarshi 
a.
Faol – vaktsinalarni kiritish yo’li bilan immunitet hosil qilish; 
b.
Passiv - α – globulin hamda zardobli preparatlar kiritish yo’li bilan immunitet hosil 
qilish; 
2.
G’ayri oddiy – (noodatiy) umuman immun tizimini follashtirish. 
Vaktsina turlari: 
1.
Tirik 
– tabiatda mavjud atteuatsiya qilingan (kuchsizlantirilgan) shtamplar (shakllar)dan 
tayyorlanadi. Bular chechakka qarshi vaktsinalar, poliomielit virusining I hamda II serotiplari, 
kasallik vaktsinalari. Selektsiya yo’li bilan olinishi mumkin (BTSJ, grippozli). Ular organizmda 
ko’payib, kasallik yuqtirmaslik holatini keltirib chiqargan holda vaktsinal jarayonlarni hosil 
qilishi mumkin. Bunday formalarning zaraliligini yo’qotishlari genetik bo’lib, ammo immun 
taqsilligiga uchragan kishilarda jiddiy muammolar vjudga kelishi mumkin. 
2.
O’lik (o’ldirilgan) 
– yuqori virulentli shtammlardan tayyorlanadi, ularni fizik (harorat, 
radiatsiya, ulьtrabinafsha nurlari) yoki kimyoviy (spirt, formalьdegid) metodlari bilan halok 
qilinadi. Bunday vaktsinalar, reaktogenlardan kam foydalaniladi (A gepatitiga qarshi ko’k yutal 
vaktsinasi). 
3.
Kimyoviy 
– kimyoviy yo’l bilan olingan (ichterlama, bakterial) bakteriyalarning 
antigenlaridan tayyorlashadi. 
4.
Anatoksinlar 
– termostatda bir oy davomida formalinning 0.3 - 0.4% qayta ishlangan 
eritmasidan iborat bakteriyalarning ekzotoksinlaridir. Ana shunday qayta ishlashlar natijasida 
zaharlilik xususiyatlari yo’qolib ketadi, biroq immunogenli bo’lib qoladi. 
5.
Umumlashgan 
– bir nechta komponentlarga ega 1,2,3 yoki 4 tipdagi vaktsinalar (AKDS). 
6.
Guruhlarga 
birlashtirilgan 
– sun’iy ravishda mikroorganizmlarning antigen 
determinantlaridan tayyorlangan bo’ladi. 
7.
Vektorli 
(rekombinantli) – gen injeneriyasi metodi bilan olingan. Metodning mohiyati 
shundan iborat: protiktiv antigenlar sinteziga javob beruvchi virulent mikroorganizm genlari 
bo’lib, ko’paytirish jarayonida kerakli antigenlarni to’playdigan qandaydir zararsiz 
mikroorganizmning jamlanmasiga o’rnashib oladi. 
Vaktsinalarga qo’yiladigan talablar: 
1.
Immunogenlik – yaqqol immun reaktsiyasini keltirib chiqarishi lozim; 
2.
Xavfsizlik; 
3.
Areaktogenlik – nojuya ta’sirlarni keltirib chiqarmasligi lozim; 

---

4.
Barqarorlik – o’z xususiyatlarini saqlab qolishi lozim; 
5.
Standartlilik – mikroorgnazmlar, oqsillar miqdoriga ko’ra standarlilik; 
6.
Bir guruhga birlashish imkoni.