A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

2.6. Elektron pullar
Banklaming rivojlanishi, o'zaro to'lovlar va hisob-kitoblar 
hajmining ortishi, shuningdek, texnika va texnologiyaning takomilla- 
shuvi natijasida XX asming ikkinchi yarmidan elektron pullar vujudga 
keldi. Elektron pullaming to io v instrumenti boiib - plastik kartalar 
hisoblanadi.
Plastik karta - bu pullami naqdsiz ko'rmishda ko'chirish yoki naqd 
pul ko'rinishda olish imkoniyatini beradigan, banklar va boshqa kredit 
muassasalari tomonidan chiqarilgan nomli toiov hujjat hisoblanadi.
Plastik kartalar bank tizimi va undan foydalanuvchilar uchun 
qulaylik jihatlari judako'p. Xususan:
- kishi 1, 2, 3 mln. so'mni hamyonida olib yurolmaydi, lekin 
plastik kartada bunday muammo mavjud emas;
- hamyoningizdagi pulni yo'qotsangiz yoki unutib biror joyda 
qoldirsangiz ulami begona shaxs foydalanishi mumkin, lekin plastik 
kartalardan 
begona 
shaxslami 
foydalanish 
imkoniyati 
juda 
chegaralangan. Chunki ulaming maxsus paroli mavjud, shu bilan birga, 
plastik kartani yo'qotgan shaxs zudlik bilan bankka xabar bersa uning 
hisobraqamlari bo'yicha toiovlam i to'xtatib qo'yish mumkin;
- banklar naqd pullami tashish, saqlash, ulaming hisobini yuritish 
va mijozlarga berish kabi qo'shimcha mehnat va sarf-xarajatdan forig' 
boiadi;
37

---

- banklar depozit siyosatidan kelib chiqib foydalanuvchi plastik 
kartadagi vaqtinchalik foydalanmay turgan qoldiq summalariga 
qo‘ shimcha foiz toiashi mumkin.
0 ‘zbekistonda plastik kartochkalami joriy qilish bo‘yicha 
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti va Vazirlar Mahkamasining qator 
qarorlari qabul qilindi. Xususan, 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar 
Mahkamasining 2004-yil 24-sentabrdagi «Plastik kartochkalar asosida 
hisob-kitob qilish tizimini yanada rivojlantirish chora - tadbirlari 
to‘g ‘risida» 445-sonli Qarori, 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 
2006-yil 3-avgustdagi «Plastik kartochkalar asosida naqd pulsiz hisob- 
kitob tizimini yanada rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora - tadbirlar 
to‘g‘risida»gi PQ-433-sonli va 2010-yil 19-apreldagi «Bank plastik 
kartochkalaridan foydalangan holda hisob-kitob tizimini rivojlantirishni 
rag‘batlantirish bo‘yicha qo‘shimcha chora - tadbirlar to‘g‘risida»gi PQ- 
1325-sonli Qarorlari shular jumlasidandir.
Hozirgi kunda barcha tijorat banklari o ‘z plastik kartochkalariga 
ega bo‘lib, ulaming soni yildan - yilga ortib bormoqda.
0 ‘zbekiston tijorat banklari tomonidan joriy etilgan plastik kartalar 
bilan hisob-kitoblar samaradorligini yanada oshirish maqsadida:
- savdo nuqtalarida plastik kartalar bilan hisob-kitoblami amalga 
oshirish uchun terminallami ko‘paytirish;
- ish haqi va unga tenglashtirilgan mablagiami plastik kartalarga 
o‘tkazish jarayonini yanada takomillashirish;
- barcha bank boiimlari boshqa banklaming plastik kartochkalari 
bo‘yicha ham naqd pullami yechilishini ta’minlash kabi ishlami y o ig a 
qo‘yish lozim.
Yuqorida qayd etilgan holatlar bo‘yicha Markaziy bank va tijorat 
banklari, tegishli muassasalar, shuningdek, savdo nuqtalari tomonidan 
amlaga oshirilayotgan ishlar plastik kartalami yanada kengroq va 
samarali ishlashiga imkoniyat yaratadi.