Favqulodda vaziyatlarni bartaraf qilish hamda tizimni takomillashtirish

Gidrotexnika inshootlari
– esa suv xo‘jaligi tadbirlarini bevosita amalga 
oshiruvchi turli inshootlar hisoblanadi. Suv xo‘jaligi tadbirlarini tanlash va 
asoslash, hamda gidrotexnika inshootlarini loyihalash, qurish, undan foydalanish 
va tadqiqot ishlarini amalga oshirish ishlari gidrotexnikani asosiy maqsadlaridan 
bo’lib, gidrotexnika inshooti foydalanishi sharoiti bo‘yicha ShNQ 2.06.01-19 ga 
ko‘ra doimiy va vaqtinchalik inshootlarga bo‘linadi. 
Suv xo‘jaligini har xil tarmoqlari gidrotexnika inshootlari konstruksiyasiga 
o‘zini alohida talablarini qo‘yadi. Tabiiy va xo‘jalik sharoitlarini bir-biriga 
o‘xshash emasligi loyihachilardan ularni turli xil konstruktiv yechimlarni ishlab-
chiqishni taqozo qiladi. Shuning uchun bugungi kunda ko‘plab har xil gidrotexnika 
inshootlari mavjud. Ularni bir tartibga keltirish va inshootni o‘rganishni 
yengillashtirish maqsadida ularni, belgilarga qarab guruhlarga ajratishni qo’llash 
kerak.Bugungi kunda O’zbekiston yirik kanallar va inshootlar tizimiga ega bo’lgan 
mamlakatdir. 50-yilgacha 
qurilgan ko’plab inshootlar faqat irrigatsiya 
zaruriyatlarini qondirish uchun tezkorlik bilan xavfsizlik va me’morchilik 
talablariga e’tibor bermasdan barpo etildi. Natijada bugungi kunda, o’sha davr 
talabidan kelib chiqib qurilgan, gidrotexnik inshootlar hozirgi davr talablariga 
javob berolmaydi. O’sha davrlarda mutaxasislarning yuqoridagi masalalar 
bo’yicha takliflariga faqatgina yirik inshootlar qurilishlarigagina (suv omborlari va 
gidrouzellarda) e’tibor berildi. Shu tufayli meliorativ tizimlardagi kichik inshootlar 
o’zining ko’rimsizligi sababli, kishilarning e’tiborini o’ziga tortmaydi. Hozirda 
G 

---

121 
qishloq xo’jaligidagi ana shunday kichik gidroinshootlar, irrigatsiya sanoati 
tizimida bir qancha kamchiliklarni yuzaga kelishiga sabab bo’lmoqda. Shuning 
uchun gidrotexnik inshootlardan har xil belgilariga qarab guruhlash bu 
kamchiliklarning oldini olishga imkon beradi. Mazkur ish natijasi o’laroq qishloq 
xo’jaligi, aholining oddiy tomarqasiga keladigan suvlar miqdori yaxshilanib, 
inshootlarning xavsizligi ta’minlanadi, mehnatkash xalqimizning qiynalmasdan 
yuqori hosil olish imkoniyatini yaratadi. Bunga misol qilib, qarshi cho’li 
zonasidagi kanallarda qurilgan gidrotexnika inshootlarini keltirish mumkin. 
Bundan tashqari biz kichik gidrotexnik inshootlar bilan chegaralanib qolmasdan, 
hozirda mavjud va o’z faoliyatini yurutayotgan katta gidrotexnik inshootlar 
xavfsizligiga e’tibor berishimiz kerak. Chunki ularning xavfsizligi biz uchun 
asosiy o’rinda turadi. Hozirda juda tezlik bilan rivojlanib borayotgan 
O’zbekistonning barcha tarmoqlarini elektr energiya bilan ta’minlashda ularning 
o’rni juda katta hisoblanadi. Ularning xavfsizligini ta’minlash uchun dunyo 
davlatlari gidrotexnik inshootlarida joriy etilgan xavfsizlik tizimi bilan tanishib 
chiqishimiz zarur bo’ladi. Jumladan, Ukrainaning ba’zi bir gidrotexnik 
inshootlarining xavsizligini doimiy nazorat qilishni ta’minlash maqsadida keng 
jalb etilgan, exolakatsion asbob (