Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро мухандислик технология институти

Юпқа қатламдаги хроматография (ЮҚХ) нинг асосий 
хусусиятлари
. Юпқа қатламдаги сорбент-сорбат системасининг сорбцион 
хоссаларини тавсифлаш учун ҳаракатчанлик 
R
f
тушунчаси киритилади. 
Ҳаракатчанлик қатламдаги модда зонаси марказининг ҳаракатланиш 
тезлиги 
k
u
нинг эритувчининг ҳаракатланиш тезлиги (
f
а
) га нисбати 
билан аниқланади: 
f
k
f
a
u
R

Бу катталикларни бевосита ўлчаш қийин бўлгани сабабли модда 
зонасининг старт чизиғидан то зона марказигача ўтган масофа x
1
нинг 
эритувчи томонидан шу вақтнинг ўзида ўтилган масофа Х
f
га нисбати 
R
f
деб олинади (2.6-расм). Х
f
старт чизиғидан бошлаб тажриба охирида 
эритувчи етган чегарагача бўлган масофага тенг:
f
f
x
x
R
1

2.6-расм. Юпқа қатламда 
хроматогафиялаш катталикларини 
ўлчаш схемаси. 
Равшанки
, 
x
1 
x
f
дан катта бўлиши 
мумкин эмас. Шу сабабли қийматлари 
ноль билан бир орасида бўлади.
Агар 
турли 
моддалар 
учун 
х
1
нингқийматлари бир хил бўлмаса, унда 
R
f
нинг қийматлари ҳам турлича 
бўлади. Демак, 
R
f
сорбат-сорбент системаси учун сорбцион характеристика 
вазифасини ўташи мумкин ва тажриба шароитида айни сорбент ҳамда 
эритувчи учун ўзгармас катталикдир. 

---

103 
Берилган модданинг ҳаракатчанлигини стандарт тарзида қабул 
қилинган маълум модданинг ҳаракатчанлиги билан таққослаш мумкин, 
бунда: 
.
.
.
.
.
CT
f
x
f
нисб
f
R
R
R
