Namangan davlat universiteti madaniyatshunoslik

Targibot –tashviqot ishida tinglovchilarning talab va extiyojlarini o`rnatish 
Madaniyat muassalarining mutaxassis xodimlari o`z auditoriyasini doimiy ravishda kundalik 
faoliyat bilan bir yo`nalishda o`rganadi. Bunda tinglovchilar yoki tomoshabinlarni yaqindan 
bilish ular xaqida malumotlar to`plash takrorlanmas faktlar beradi lekin buning xavfli tomonlari 
xam bor.Unchalik ko`p bo`lmagan odamlar xaqidagi mayda tasavurlar xamma xaqidagi 
bilimlarni ifoda eta olmasligi nazardan qolmdirmaslik kerak.SHu sababli auditoriyani o`rnatish 
bo`yicha maxsus tadbirlar. Xozircha ayrim madaniyat muassasasining marifiy tashviqot 
tajribasida nisbatan dasturlar bo`yicha tezkorlik bo`yicha tekshirib olish boorish ustunlik 
qiladi.Masalan 
oylik 
repertuar 
ixaqidagi 
istaklar 
va 
kvartal 
rejalarga 
takliflar 

---

38 
tao`planadi:ommaviy tadbir ishtirokchilarinig talab va istaklar o`rganadi.Bu malumotlardan 
qayta ishlashdan so`ng rejalashtirishda o`z faoliyatlarini axoli tomonidan berilganbsxolar asosida 
darxol tuzatib chiqishda foydalaniladi. Xatto ayrim madaniyat muassasining marifiy tashviqot 
faoliyatini rejalashtirish uchun axolini asasli ravishda va xar tomonlama o`rganish kerak 
bo`ladi,Targ`ibot-tashviqot ishi sharoitlarining favqulotda xilma–xilligi, axolining turli 
guruhlarga alaqadorligi auditoriyani xamma joyda malakali va doimiy ravishda o`rganishni olib 
boorish majburuyatini yuklaydi. Ana shu guruxlar to`g`risida olingan mlumotlarni o`rgansak va 
malakali qiyoslasak ,natijalar bo`lajak farzandlar uchun yaxshi asos bo`ladi.CHunki o`zi xoxlab 
tadbirlarga keluvchularni tekshirish bilan qanoatlanib qolishdan saqlanish kerak.Aynan butun 
auditoriyani o`rganish zarurdir.Bunung ustiga potensial auditoriyani ko`p jihatdan katta qiziqish 
tug`diradigan bo`lsa. 
Endi o`rganish kerak bo`lgan ko`rsatkichlarni sanab o`tamiz. 
1.Anglangan talablar,takliflar. 
2.Marifiy tashviqot,ishiga obyektiv extiyoj qatnashuv sabablari. 
3.Tadbirga kelish,qatnashish tezligi (muddati)
4.Asosiy xulosalarga kelishni ko`zda tutadigan auditoriyani tadqiq qilish bu vaqt xajmi tuzulishi 
umuman bu vaqtdan foydalanish xaraktaridagi o`zgarishlar mayli singari dalillarni o`rganishni 
chetlab o`tolmaydi.
Marifiy targ`ibot auditoriyasi manbai xaqida malumotlar yetarlicha ko`p qirralidir.Bu 
axoli statistikasini rasmiy malumotlarni;turli adabiyotlar (bo`sh vaqt muammolari bo`yicha 
tadqiqot) dan olingan faktlar markaz xisob –kitob (axolining marifiy tashviqot tadbirlarida 
amaliy ishtirok xaqidagi malumotlar),madaniyat xodimlarining korferensiyalari va kengashlari 
malumotlari va boshqalar.Biroq eng qimmatli malumotlar sasiaologik tadqiqot metodlari orqali 
olinadi.Bular quydagilar;(og`zaki, yozma-anketa, sirtli-telefon orqali, mabuot orqali, pochta 
orqali), anketa usuli (ochiq, yarim ochiq, yopiq, savolli,)intervyu eksprement (lot-tajriba 
o`tkazish namuna olish) va xokazolar. 
Ulardan anketa usuli keng tarqalgan bo`lib (fransuzcha –tadqit etish o`rganish usuli keng 
degan manolarda qo`laniladi).Ommaviy faktlar (voqea-xodisala) kelib chiqish sabablarini 
aniqlash mazkur faktlarning turli qirralari ummumiy tendensiyalarini jamoatchilik fikrining bu 
xodisalariga nisbatan munosabati massalalarini o`rganadi.Odatda anketa deganda muayyan 
mavzu tevaragidagi savollar to`plami tushunilib bu savollarga tadqit etiluvchi kishilar guruhi 
javob berishi tug`uladi. 
Umuman olganda anketa (qo`lma-qo`l tarqatish asosidagi pochta va matbuot orqali ) 
ixcham, keraksiz savollarga xoli chuqur mazmunli va tushunarli jumlalardan iborat bo`lish 
yaxshi.Savollarning umumiy soni tadqiqot ko`lamiga bog`liq bo`ladi.Anketaning sifati, 
mazmundorligi sosiologiyaning prodssional va intellectual darajasiga aloqadordir. 
Anketa savollariga turlicha usullarda tuziladi;Misol; markazingiz faoliyatini umuman baxolash 
zarur bo`lsa siz uni qanday xarakterlagan bo`lar edingiz. 
-juda yaxshi. 
-yaxshi
-o`rtacha. 
-yomon. 
-juda yomon. 
-fikrim yo`q. 
Madaniyat uyida o`tkaziladigan baxs-munozara tadbirlarida faol ishtirok sabablari nama? 
-tadbir tashkilotchisiga bo`lgan hurmatim sababli. 
-baxs mazmuning dolzarbligi sababli. 
-etiborli kishilar ishtirok etishi sababli. 
-bo`sh vaqtim bo`lganligi sababli. 
-umuman baxs va munozaralarga yoqtirganim sababli va xokazolar. 
Xullas, marifiy targ`ibotchilar bugungi kunda madaniyat muassasalariga keluvchilarning 
qiziqishi,talab va istaklarini o`rganmasdan, umumlashtirib taxlil qilmasdan, ijtimoiy qimmatga 

---

39 
bo`lgan xulosalarga kelmasdan o`z faoliyatlarini samarali va muvaffaqiyatli tashkil eta 
olmaydilar.