Sh. Yuldasheva, D. Kabulova, M. Sobirova

IXTIROCHI AYOLLAR
Bugun biz foydalanadigan ayrim buyumlar borki, ularni bir vaqtlar
ayollar ixtiro qilganiga ishongimiz kelmaydi. Chunki ularning ko‘pidan
bugun faqat erkaklar foydalanadi-da. Quyida ayollarning ana shunday
ixtirolari bilan tanishasiz.
Usturlab (astrolya biya, qadimgi astronomik burchak o‘lchash asbobi)ni
eramizdan avvalgi 370-yilda faylasuf, astronom va matematik olima ayol
aleksandriyalik Gipatiya ixtiro qilgan.
Idish-tovoq yuvadigan mashinani 1886-yilda Jozefina Kokreyn ismli
ayol ixtiro qilgan. U yaratgan mashina chinni idishlarni sindirmasdan yuva
olardi. Ammo uning ixtirosi oradan 40 yil o‘tgandan so‘nggina ro‘zg‘orbop
uskuna sifatida ommalashgan.
Qor kuraydigan mashinani esa korxonalardan birida kotiba bo‘lib
ishlaydigan Sintiya Vestover ismli ayol ixtiro qilgan. Odamlarni ko‘chada
Yig‘adi tirnog‘i yo‘q.
Doni bo‘lar qop-qop,
Yanchadi, to‘qmog‘i yo‘q.
22. Gurillashi tegirmonday,
Lekin tegirmon emas.
Uchishlari g‘ajirday,
Lekin g‘ajir emas.
23. Gur-gur etar, uchar ketar,
Yurtdan yurtga odam eltar.
24. Uzoqlarga uchsa ham,
Talpinib qanot qoqmas.
25. Ot mindim ola qashqa,
Chopdim tog‘-u toshga.
26. Yo‘qdur qo‘l-u oyog‘i,
Na ko‘zi, na qulog‘i,
Ammo unga bir qadam
Yer shari, Oy-u, Zuhro.
27. G‘ildiraksiz parovoz,
Parovozki juda soz.
Dengizlarda suzadi,
Baliqlardan o‘zadi.
28. Cho‘zilib yotar narvon,
Undan o‘tar uy-karvon.
29. Kichik temir ustida,
Shamoldek yelib yurar.
Egalarim kelsin, deb
Har doim kutib turar.
30. Ko‘zi yaltiraydi,
Ichi qaltiraydi.
31. Yozda toycha,
Qishda xurjun.
32. Baland temir uy yurar,
Burni tog‘larni surar.
33. Sen ichida tursang tikka,
Olib chiqar yuksaklikka.
1-mashq.
O‘qing, boshqaruv munosabatidagi birikmalarni ko‘chirib,
birikmalarning tobe qismi qaysi turkum bilan ifodalanganligini ayting.
Butun yurtda qizg‘in ish borardi. Navoiy savdogarlar va sayyohlar uchun
hamma yo‘llarda rabot va karvonsaroylar qurdirish, madrasa, maktab va

---

103
102
qurun bananzorga borganida jaranglamasligi, ya’ni mevani yeyayotganida
fermer sezib qolmasligi uchun ataylab tuproq va qalin loyga belashga
urinisharkan.
“Vatanparvar” gazetasidan