Sh. Yuldasheva, D. Kabulova, M. Sobirova

LEKSIK Q ATLAMLAR
O‘zbek adabiy tilida barcha so‘zlar quyidagi ikki qatlamga bo‘linadi:
1. O‘z qatlam.
2. O‘zlashgan qatlam.
O‘z qatlam asli umumturkiy va o‘zbekcha so‘zlarni tashkil etadi.
O‘z qatlam — o‘zbek tili leksikasining umumturkiy so‘zlar va sof o‘zbek
so‘zlaridan iborat qismlari.
T. r.
1
2
3
O‘z qatlamning xususiyatlari
Misollar
H, f tovushi va tutuq belgi turkiy
so‘zlarda ishtirok etmaydi. Taq-
lid va undov so‘zlarda qatnasha-
di.
Fazo, ehtirom, a’lo kabi so‘zlar
o‘zbekcha emas.Uf, oh kabi so‘zlar
o‘zbekcha.
O‘zbek tilidagi so‘zlar v, g, z, l, r
tovushlari bilan boshlanmaydi.
Vatan, gap, zal, lola, Ra’no kabi
so‘zlar o‘zbekcha emas. Go‘zal
so‘zi bundan mustasno.
Unlilar yonma-yon kelmaydi.
Soat, shoir, maorif, oila kabi
so‘zlar arabcha so‘zlardir.

---

21
20
Pedagog, baza, konkret, fraza, affiks, fakt, sujet, agitatsiya, funksiya,
lingvistika, aktiv, avtor, abstrakt, agent, redaktor.
4-mashq. “Aql charxi” o‘yinida qatnashing.
Uyqudagi kino — ..., ekinzor — ..., ashaddiy asalxo‘r — ..., xat,
maktub — ..., oz — ..., she’r ijodkori — ... .
5-mashq.
Quyida yo‘l qo‘yilgan imlo xatolarini toping. Xatolarni
to‘g‘rilang. Bu so‘zlarning qaysi qatlamga tegishli ekanligini aniqlang.
O‘zbekiston Xalq artisti, “O‘zbekiston Qahramoni” unvoni, O‘zbekis-
ton milliy teleradiokompaniyasi, O‘zbekiston milliy bog‘i, Jahon tinchlik
kengashi, “Oltin yulduz” medali, gunohini avf etmoq, yangilikni hayotga
tadbiq etmoq, davlat byudjeti, sa’yi-harakat, qish kelayapti, tez su’ratlarda,
Sog‘likni saqlash vazirligi, ichki ishlar vazirligi, orzuyingiz ushalsin,
alyuminiy qoshiq, atroflicha keng tatqiq etmoq, so‘z boshi salom, Toshkent
Agrar universiteti Nukus filiali, Nukus Davlat Pedagogika instituti, Zulfiya
nomidagi davlat mukofoti, Nuroniy jamg‘armasi, 5-8-sinflar, 9 “V”-sinf,
1-sentabr – mustaqillik kuni, o‘qishni hohlamoq, ertalabki salom, tim
qora sochlar, bahsda yutqazmoq, ko‘pdan-ko‘p salom, joniga oro kirmoq,
olib kirilishi ta’qiqlangan buyumlar.