27. Ma’ruza. Майдалагич ва класификатор конструксиялари
REJA:
1. Maydalash mashinalarining tavsifi.
2. Jag‘li maydalagichlar.
3. Maydalash mashinalarining tavsifi
Maydalash jarayonlaridagi kabi shu jarayonlar uchun ishlatiladigan mashinalar ham maydalagichlar va
tegirmonlarga bolinadi
Ishlash tarziga ko‘ra maydalagichlar jag‘li (shchekali) material ezish, sindirish va qisman ishqalash
ta’sirida ikkita jag‘lar dam-badam bir-biriga yaqinlashganda maydalanadi (2-a rasm); konusli (ikkita
konussimon sirt orasida material ezilib, buqilib qisman ishqalanib maydalanadi), konuslardanbiri
ikkinchisiga nisbatan ekssentrik tarzda harakatlanib, materialni uzluksiz maydalaydi (2-b rasm), valkali
(juvali) maydalagich ezib ishqalab ishlaydigan (2-d rasm), zarbiy, ular o‘z navbatida bolg‘ali (2-e rasm),
rotorli (2-/rasm) xillarga bolinadi.
Bolg‘ali maydalagichlarda material asosan o‘rnatilgan shamirli bolg‘alaming zarbi ta’sirida,
shuningdek, ishqalanib maydalanadi. Rotorli maydalagichlarda rotorga biriktirib mahkamlangan savagichlar
materialga zarb bilan urilishi, material qaytargich plitalarga urilishi va material bo’laklarining bir-biriga
urilishi natijasida maydalanadi.
6.2-rasm.
Maydalash
mashinalari:
a)
jag'li
maydalagich:
1—qo‘zg‘almasjag‘,
2—
qo‘zg‘aluvchijag‘; b) konusli maydalagich: 1—tashqi konus, 2—ichki konus, 3—vertikal o‘q; d) juvali
maydalagich:
1, 2—juvalar;
e) zarbiy bolg'ali maydalagich:
1—bolg'a,
2— tez aylanadigan rotor; /) zarbiy
rotorli maydalagich; g) begunlar: 1—aylanuvchi katoklar; 2-tog‘ora (harakatlanuvchi, qo‘zg‘almas).
Tegirmonlar ishlash tarziga ko‘ra quyidagilarga bolinadi: Barabanli (6.2.-a rasm), bunda material
aylanib turuvchi (6.2.
-b rasm) yoki titrab turuvchi (3-rasm) barabanda unga joylashtirilgan tuyuvch i jismlar
yoki material zarralarining bir-biriga urilishi va bir-biriga ishqalanishiga yoki baraban chetiga urilishi
natijasida maydalanadi: o‘rtacha yurishli, bunda material biror asos bilan shar, valikning ish sirtiga
ishqalanishi yoki ezilishi natijasida maydalanadi (6.2.-d rasm). Zarbiy (6.2.-e rasm), bunda material shamirli
yoki bikr mahkamlangan bolg‘alaming zarbi natijasida maydalanadi. Maydalangan material ta’sir zonasidan
havo oqimi yordamida olib ketiladi.
Oqimli (6.2.-g rasm), bunda material zarralarining ishqalanishi va bir-biriga urilishi, shuningdek,
kamera devoriga urilishi natijasida maydalanadi. Bu jarayon katta tezlikdagi havo oqimi zarralarining
harakatlanishi natijasida ro‘y beradi.
6.3-rasm. Tegirmonlaming sxemasi:
a) barabanli:
1-maydalovchijinslar,
2-baraban;
b) rolikli:
1-
qo‘zg‘almas halqa, 2-tez aylanuvchi rolik, 3-krestovina; 4-vertikal o‘q; d) zoldirli: i-sharlar; 2- aylanuvchan
halqa, 3- yuqori halqa; e) zarb: 1-aerobil tegirmon; /) tebranuvchi: 1-tegirmon g'ilofi; 2~sharlar; g) oqimli.
Maydalagichlar va tegirmonlarda maydalanadigan materialga ish organi bevosita ta’sir etishi natijasida
mexanik maydalash yuz beradi. Materiallami elektr, gidravlik ta’sir, ultratovush tebranishlari, tez
almashinadigan yuqori va past haroratlar, lazer nurlari, suv oqimi energiyasidan foydalanib maydalash
usullari ishlab chiqilmoqda. Materiallami maydalash uchun moljallangan mashinalaming xillari turli-tuman
bo‘lishiga qaramay, bu mashinalar qoniqtirishi lozim bolgan umumiy talablar mavjud: oddiy tuzilishi,
xizmat ko‘rsatish qulayligi va xavfsizligi, yediriladigan detallaming iloji boricha kam bolishi va ulaming
oson almashtiriluvchanligi, ta’sir kuchlari yol qo'yilgandan oshib ketganda ishga tushadigan himoya
qurilmalarining mavjudligi, shovqin, titrash va havoning changlanganligi bo‘yicha sanitariya-gigiyena
me’yorlariga rioya qilinishi.