Plan: The verb. Characteristics of the verb according to the suggested criteria

6.1. Ob'ektni olish qobiliyatiga ko'ra ingliz va 
o'zbek fe'llari
o'timli (to'g'ridan-to'g'ri ob'ektni 
qabul qiladigan) va o'timsiz (to'g'ridan-to'g'ri 
ob'ektni olmaydi) bo'lishi mumkin. 
O'timli fe'l O'timsiz 
fe'l 
Oleg xat yozdi Oleg 
maktabga ketdi 
Dilbar kitob o‘qidi Dilbar 
ochiq havoda uxlardi 
Turli kontekstlarda ham o‘timli, ham o‘timsiz 
sifatida qo‘llanadigan fe’llar bor: The ayol doors at 
once open the door deyarli nafassiz.(Hardy); U 
ikkilanib turganda, eshik ochildi va bir qo'li bilan 
shamni soyalagancha, chol chiqib keldi. 

---

6.2. O‘zbek tilida har qanday o‘timsiz fe’l
–dir, -
tir, -ir, -r, -kaz, -gaz, -qaz, -kiz,-qiz qiz, -sat, 
affiksal morfemalaridan birini qabul qilib o‘timli 
vazifasini bajaradi. -t : kirdi- kirgizdi, o'tdi- 
o'tkazdi, 
yurdi-yurgizdi, 
ketdi-ketgizdi; 
bu 
hollarda io‘timsiz fe’llar to‘g‘ridan-to‘g‘ri ob’ekt 
oladi (o‘timli bo‘lib) va majburiyat, ruxsat, 
iltimos, 
ishontirish, 
sabab 
ma’nolarining 
qo‘shimcha 
modal 
ma’nolaridan 
biri 
fe’lga 
qo‘shiladi: Ona bog‘da sayr qildi- Ona bolasini 
bog‘da sayr qildirdi; Ota bog'da ishladi- Ota 
o'g'lini bog'da ishlatdi ; Ona hovlida ochiq havoda 
uxladi- Ona bolasini bog'da ochiq havoda uxladi. 
O‘timsiz 
fe’llarning 
o‘timlilik 
vazifasida 
qo‘llanilishining bunday holatlari zamonaviy ingliz 
tilida ham kuzatiladi: Mother walked in the 
garden- Mother walked his child in the garden ; 
Ota bog'da ishlagan - Ota o'g'lini bog'da ishlagan; 
Ona hovlida ochiq havoda uxlardi- Ona bolasini 
hovlida ochiq havoda uxlardi. O‘timlilik o‘zbek 
tilining morfologik darajasida o‘timsiz fe’lning 
o‘zagi morfemasiga yoki o‘timsiz fe’l o‘zagiga 
affiksal 
morfemaning 
aglyutinativ 
qo‘shilishi 
orqali shakllangan bo‘lsa, ingliz tilida bu hodisa 
tilning sintaktik darajasida sodir bo‘ladi. o'timsiz 
fe'ldan keyin to'g'ridan-to'g'ri ob'ekt (gapdagi 
so'zlarning tartibini o'zgartirish orqali). Bunda 
inglizcha o
ʻ
timsiz fe
ʼ
llar ham majburiyat, ruxsat, 

---

iltimos, ishontirish va sabab modal ma
ʼ
nolaridan 
birini qabul qilib, o
ʻ
timli holga keladi; kabi o‘zbek 
tilida fe’l o‘zining lug‘aviy ma’nosini saqlab qoladi 
va mavjud leksik ma’noga yuqorida qayd etilgan 
modal ma’nolardan biri qo‘shiladi. 
Ba'zan o'timsiz fe'llar haqiqatni yanada hissiyotli 
qilish uchun stilistik maqsadlarda o'timli sifatida 
ishlatiladi: The man vafot of saraton- The man 
dead the death of a hero