“аvtomatik boshqarish nazariyasi“ fanidan tuzuvchi: energetika fakulteti

Qo‘zg‘atish bo‘yicha sozlash tamoyili.
Ushbu tamoyilning mazmuni shundaki, bu tamoyil bo‘yicha barcha 
BTOga ta'sir etuvchi qo‘zg‘atuvchilar orasidan tizim e'tiboriga fakat bitta (asosiy) qo‘zg‘atuvchi tanlab olinadi, 
qolgan barcha ikkinchi darajali qo‘zg‘atuvchilarga tizim e'tibor karatmaydi. Bunday tizim 
ochiq
deb yuritladi. 
1.2. rasm. Qo‘zg‘atuvchilarni sozlashning strukturaviy sxemasi. 

---

Afzalliklari:
sxemaning soddaligi; yuqori tezta'sirchanligi (chunki teskari aloqalar mavjd emas); ushbu tizimda 
barqarorlik muammosi mavjud emas. 
Kamchiliklari: 
ishning uncha yuqori bo‘lmagan aniqligi xalakitlarning (tashqi qo‘zg‘atuvchilarning) kuchli
ta'siri. 
Sozlashning kombinatsiyalangan tamoyili.
Bu tamoyil chetlanish bo‘yicha boshkaruv tamoyili va qo‘zg‘atish 
bo‘yicha boshkaruv tamoyillarining barcha afzalliklarini o‘zida mujassamlashtirgan bo‘lib, yuqori aniqlikdagi 
tizimlarni qurishda ishlatiladi. 
2.2.
rasm. Sozlashni kombinatsiyalangan tamoyilining strukturaviy sxemasi. 
Adaptatsiyalash (moslashuvchanlik) tamoyili. 
Ushbu tizim ish sharoitidagi o‘zgatirishlarga avtomatik 
ravishda moslashadi, avtomatik tarzda eng optimal boshkaruv konunini tanlaydi, ya'ni tizimning o‘zi optimal 
boshqaruv tamoyiliga moslasha oladi. 
 

---

2.3. Avtomatik tizimlarning asosiy elementlari 
Elementlarni bajargan ishlariga qarab, funksional sxemani ko‘rib turib, amalda uchraydigan barcha 
elementlarni funksional belgilariga ko‘ra bir necha guruhga bo‘lish mumkin. 
Topshiriq beruvchi elemetlar 
ob’ektining chiqishdagi o‘zgaruvchini topshiriq bo‘yicha berilgan qiymatini 
aniqlashga imkoniyat yaratadi. Boshqarish tizimlarida bunday elementar bo‘lib prujina, etalon qarshiliq etallon 
kuchlani manbasi, tayanchli yarim o‘tkazgich diod, yuq sath va hakazolarni olish mumkin. Kuzatish tizimlarida esa 
beruvchi (yoki topshiruvchi) elementlar bo‘lib dvigatel, inson qo‘li kabi narsalar sanaladi.