Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №20 (том 5)

Annotatsiya
: Ushbu maqolada O’zbekistonning geologik tuzilishi meneral
resurslari tasnifi ularni sanoat sohasidagi ahamiyati,konchilik sanoatining
rivojlanishi,uning istiqbollari, konlarning atrof muhitga ta’siri hamda iqtisodiyotdagi 
o’rni haqida so’z boradi. 
Kalit so’zlar:
Geologik davrlar,geologik xarita,minerallar tasnifi,konchilik ishi,jahon 
reytingi,global iqlim o’zgarishi,rekultivatsiya. 
O’zbekiston yer yuzasing hozirgi ko’rinishi uzoq davom etgan geologik davrlar 
mobaynida Yearning ichki va tashqi kuchlarining birgalikdagi ta’siri natijasida 
vujudga kelgan.Geologik qobiqning hozirgi holatini, uning ayrim qatlamlarining kelib 
chiqishini tushunib olish va izohlab berish uchun yerning tarixmi bilishimiz kerak.Yer 
po’sti noorganik qismining paydo bo’lishi va rivojlanishi Hayvon va o’simliklarning 
hayoti bilan bevosita bog’liq bo’lib, ularni o’rganishda yer qatlamlari orasida saqlanib 
qolgan tamg’alargina yordam beradi.

---

453 
O’zbekiston hududi geologik taraqqiyoti mobaynida murakkab jarayonlarni boshidan 
kechirgan. Shuning uchun relyefi xilma-xil. O’zbekistonni geologik tuzlishi juda 
murakkab, bu yerda Proterazoy erasidan to’rtalamchi davrgacha hosil bo’lgan 
cho’kindi, magmatik va metomorfik tog’ jinslari uchraydi. Proterazoy va Paleozoy 
tog’ jinslarini burmalangan va juda ko’p yoriqlar bilan parchalab yuborilgan. Geologik 
tuzlishi xilma-xil bo’lib, uning hududi,asosan, ikkita katta telfonim tuzilma ya’ni 
Tyanshan orogenic tarqalgan yerlar va Turon plitasidan iborat. Respublikamizning 
Tyanshan orogen qismi bir qancha kattalikdagi tektonik tuzilmalardan iborat bo’lib, 
ularning eng kattalari Chotqol, Qurama, Turkiston, Zarafshon burmali tizmalari 
hisoblanadi. Turon plitasi ham har xil tektonik tuzilmalar (ko’tarilmalar va 
botiqlar)dan tashkil topgan. Bu strukturalar Gersin va Alp tog’ paydo bo’lish 
davrlarida hosil bo’lgan, tuman katta-kichik yo’nalishidagi yer yoriqlari bilan kesilgan. 
Bu yoriqlari orqali neogen davridan boshlab hozir ham davom etayotgan yangi 
tektonik harakatlar ta’sirida turli balandlikga ko’tarilgan, ba’zilari cho’kkan bo’lib 
hozirgi tizmalari va ular orasida joylashgan tog’ oraliq qoldiqlari bor.Gersin tog’ 
paydo bo’lish jarayonida tektonik harakatlar bilan birga vulqonlar o’tilgan. Vulkanik, 
yer qobiqlari yoriqlari bo’ylab sodir bo’lgan gidrotermal va boshqa jarayonlar 
natijasida rudali, rangli, nodir, qimmatbaxo foydali qazilmalar hosil bo’lgan. 
Geosinklinal sharoitda sodir bo’ladigan jarayonlar bir necha marta takrorlagan. 
Arxey erasi: hududda bir necha dengiz havzalari mavjud bo’lib, ularni ajratib turgan 
quruqliklarda tirragan, vulkanik va korbonat tog’ jinslari to’plangan. Bu tog’ jinslari 
arxey davrining oxirgi proterazoy davrining boshida metomorfozlashgan.