Услубий мажмуа асосида тайѐрланди. Т 2012

А. Веберча саноат жойлаштириш назарияси.
И Пюненнинг 
«Ажратилган давлат» асари қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришини 
жойлаштиришда қандай ўринда турган бўлса, А.Вебер асари саноатни 
жойлаштиришда шундай ўрин эгаллади.
А.Вебернинг методологик тавсиялари кўп жиҳатдан И. Тюнен 
назариясининг тегишли қоидаларига ўхшайди. Бунда ҳам бир қанча ижтимоий-
иқтисодий омиллардан келиб чиқиш йўли билан аллақандай мавхум хўжалик 
организимининг «соф» қонунлари ҳақида сўз юритилади. Унда биринчидан, 
бошқа жабҳалар билан алоқадан ташқарида мавжуд бўлиб, ажралган –ақл бовор 
қиладиган хўжалик соҳаси кўриб чиқилган.
Кейин саноат хом ашѐ базасини жойлаштириш ўз ҳолича берилган деб 
қабул қилинади, бу билан хом ашѐ ѐқилғи базасининг қайта ишлаш саноатидан 
мустақиллиги фараз қилинади. 
Саноат махсулотининг жуғрофий жойлашувига нисбатан ҳам шунга 
ўхшаш йўл тутилади. 
Ниҳоят, иш ҳақи вақт ичида ўзгармайди ва узил-кесил қайд этилган 
тарзда намоѐн бўлади. Бундан ташқари , мазкур фурсатда барча жойлардаги иш 
кучи ресурслари чексиз ҳисобланади. 
А. Вебер тегишли дастлабки шартларни кўриб, тадқиқот мақсадлари 
сифатида қуйидаги 2 масалани қўяди: 
1. Саноат мўлжали боғлиқ бўлган хўжалик кучларини очиб бериш, яъни 
жойлаштириш омилларини аниқлаш. 

---

38 
2. Бу омиллар ҳаракати қонуниятларини аниқлаш. 
А.Вебер жойлаштириш омили деб, шундай иқтисодий фойдани айтадики, 
у хўжалик фаолияти учун бу фаолият қаерда амалга оширилишига боғлиқ ҳолда 
аниқланади. 
Август Лѐшнинг жойлаштириш назарияси. 
Август Лѐшнинг «Хўжалик жўғрофий жойлаштириш» ини жойлаштириш 
муаммолари бўйича энг асосли асарлардан бири деб, ҳисобламоқ керак. 
Кўпгина масалалар ечимига оқилона ѐндашиш, муаммони қамраб олишнинг 
кенглиги ва бошқа хусусиятлар А. Лѐш китобини унинг ўтмишдошлари 
асарларидан ажратиб туради. 
Жойлаштириш муаммосини ҳал қилишга комплекс ѐндашиш А. Лѐшни 
ажратиб турадиган хусусиятдир. А. Лѐш шаҳарларнинг жойлашиш ўринлари 
юзасидан олим сифатида ўз нуқтаи назарини таърифлар экан , асарининг 
биринчи бобида шундай ѐзади: «Иқтисодчининг ҳақиқий бурчи бизнинг 
шўрлик воқелигимизни изоҳлаб бериш эмас, балки уни яхшилашдир; ишлаб 
чиқаришни оқилона жойлаштириш муаммосини ҳал этиш унинг ҳақиқатдан» 
жойлашувини шунчаки тасвирлашдан кўра анча олийжаноброқ вазифадир.