Электр таъминоти ва электр тармоšлари

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ 
ЭНЕРГЕТИКА ВАЗИРЛИГИ 
ЭЛЕКТР ЭНЕРГЕТИКАДА НАЗОРАТ ИНСПЕКЦИЯСИ 
“ЎЗЭНЕРГОИНСПЕКЦИЯ”
ФАР ОНА УДУДИЙ БЎЛИМИ
Ғ
Ҳ
ЭЛЕКТР УСКУНАЛАРИНИНГ
ТУЗИЛИШ ОИДАЛАРИ 
Қ
VI БЎЛИМ 
ФАР ОНА - 2020
Ғ
280

---

VI-Бўлим.
Электр ёритиш
6.1-боб. Умумий исм
қ
ўллаш доираси, умумий талаблар
Қ
6.1.1. оиданинг Ушбу бўлими бинолар, иншоатлар ва турли ма саддаги иморатлар, очи удудлар ва кўчаларнинг
Қ
қ
қ ҳ
электр ёритгичларига, шунингдек, реклама ёритгичларига таалу ли.
қ
Бинолар, иншоатлар ва турли ма саддаги иморатлар, очи удудлар ва кўчаларнинг электр ёритгичларига, шунингдек,
қ
қ ҳ
реклама ёритгичларини лойи алаш жараёнида урилиш меъёрлари ва оидалари (бундан буён матнда - М )нинг "ТабIIй
ҳ
Қ
Қ
Қ Қ
ва сунъий ёритиш", Ша арлар, посёлкалар ва ишло а оли пунктларининг таш и ёритгичларини лойи алаш бўйича
ҳ
қ
қ ҳ
қ
ҳ
Йўри нома", "Турар-жой ва жамоат биноларининг электр урилмалари" ва "Электротехник урилмалар" талаблари
қ
қ
қ
бажарилиши шарт.
Махсус урилмалар (турар-жой ва жамоат бинолари, йирик корхоналар, портлашга ва ён инга хавфли урилмалар)нинг
қ
ғ
қ
электр ёритилиши, мазкур бўлимдаги талаблардан таш ари, Электр ускуналарининг тузилиш оидалари (бундан буён матнда
қ
қ
ЭУТ )нинг 7-бўлим талабларига ам жавоб бериши керак.
Қ
ҳ
6.1.2. Ёритиш меъёрлари, ёритгичларни кўзни амаштириши бўйича чекловлар ва ёритиш тизимларининг бош а сифат
қ
қ
параметрлари М "ТабIIй ва сунъий ёритиш" ва бош а тегишли меъёрий ужжатларга мувофи абул илиниши керак.
Қ Қ
қ
ҳ
қ қ
қ
6.1.3. Электр ёритиш учун газ разрядлагичли чиро лар (люминесцент, ю ори босимли ва симоб билан ишлов берилган
қ
қ
ДРЛ, ДРИ, натрийли, ксенонли), шунингдек, янги хал аро стандартларига жавоб берадиган электр ёритиш чиро лари
қ
қ
ишлатилиши керак.
6.1.4. Газ разрядлагичли чиро ларнинг урилмаларида радиотўл инларга хала ит берилишини белгиланган
қ
қ
қ
қ
меъёрларгача камайтирувчи имоя урилмалари кўзда тутилиши керак. Бу меъёрлар “Саноатда радиотўл инларга хала ит
ҳ
қ
қ
қ
берилишининг рухсат этилган меъёрлари. Люминесцент чиро ли ёритгичлар. Рухсат этилган ийматлар. Синаш усуллари.”,
қ
қ
шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг “Радиочастота спектри тў рисида”ги ва “Ўзбекистон Республикасида
ғ
радиоало адан фойдаланиш оидалари” (рўйхат ра ами 1547, 21 феврал 2006 йил).
қ
қ
қ
6.1.5. Агар барча режимларда электр таъминоти ўзгарувчан токда бажарилса ва хонанинг атроф-му итида арорат +5°С
ҳ
ҳ
дан кам бўлмаса, у олда фав улодда ёритиш тизими учун люминесцент лампалар ишлатилиши мумкин.
ҳ
қ
Фав улодда ёритиш тизими учун люминесцент лампалар ишлатилганда, ушбу лампалар электр тармо ида кучланиш
қ
ғ
номинал ийматидан 90% дан кам бўлмагандагина ишончли ишга тушишини ва ёнишини эътиборга олиниши лозим.
қ
Лойи а бўйича ўз э тиёж таъминоти ўзгармас токда бажарилган электр станциялар ва подстанцияларни урилмаларини
ҳ
ҳ
қ
бош арув шитлари биноларини фав улотда ёритиш тизими учун, хонанинг атроф-му ити арорати мос келмаса ва
қ
қ
ҳ
ҳ
тармо даги кучланиш ёритиш урилмаларининг завод томонидан кўрсатилган техник кўрсатгичларига мос келмаса
қ
қ
люминесцент лампалардан фойдаланишга рухсат этилмайди.
6.1.6. Ишлаб чи ариш биноларни ёритиш учун бир турдаги ёки аралаш ёритиш тизимларидан фойдаланиш керак.
қ
Ишлаб чи ариш биноларига кирмайдиган хоналарни ёритиш учун, оида тари асида, умумий бир хил ёритгичлардан
қ
қ
қ
фойдаланиш керак.
6.1.7. Умумий ёритиш тизими чиро лари учун: нейтрал ерланган тармо ларда 380/220 В дан ю ори бўлмаган
қ
қ
қ
кучланиш, шунингдек нейтрали изоляцияланган тармо ларда ва ўзгармас токларда 220 В дан ю ори бўлмаган кучланишдан
қ
қ
фойдаланилиши керак.
Ало ида чиро лар учун, оида тари асида, 220 В дан ю ори бўлмаган кучланишдан фойдаланиш керак. Ю ори
ҳ
қ
қ
қ
қ
қ
хавфли бўлмаган хоналарда ушбу кўрсатгич, ўрнатилган баландлигидан атьий назар, барча стационар ёритгичлар учун ам
қ
ҳ
рухсат этилган.
Махсус ёритгич (ксенон, ёй разрядли лампа (ДРЛ), симоб-импульсли ёй разрядли лампа (ДРИ), натрийли, уч фазали)лар
ва махсус схемали (масалан, чиро лари кетма-кет уланган уч фазали) газ разрядли лампаларнинг ишга тушириш бош ариш
қ
қ
аппаратларининг электр таъминоти учун 220 Вдан ю ори кучланишдан фойдаланишга рухсат этилади. Лекин 380 Вдан
қ
ю ори бўлмаслиги лозим, шунингдек, нейтрали ерланган тармо ларда фаза кучланиши 660/380 В дан фойдаланишга рухсат
қ
қ
этилади ачонки уйидаги талаблар бажарилса:
қ
қ
1. Ёритгич ва ишга тушириш-бош ариш аппаратига кириш симлари ва кабеллари мис толали ва 660 Вдан кам бўлмаган
қ
кучланишга мўлжалланган изоляцияли бўлиши керак.
2. Ёритгич киришидаги барча фазаларни симларини бир ва тнинг ўзида ўчирилиши (узилиши) таъминланиши керак. 
қ
Ушбу талаб, шунингдек, бир нечта 380/220 В симлар кирган ва ихтиёрий турдаги чиро лар ўрнатилган кўп чиро ли
қ
қ
барча ёритгичлар учун ам таалу ли (ю ори хавфли бўлмаган хоналарда ўрнатилган ёритгичлардан таш ари).
ҳ
қ
қ
қ
3. Ю ори хавфли ва ўта хавфли билан хоналарда ёритгичларда амалдаги кучланишни кўрсатган (“380 В”) олда махсус
қ
ҳ
ани фар ланадиган белгилар бўлиши керак.
қ
қ
4. Ёритгичга 660/380 В тизимининг турли хил фазаларининг иккита ёки учта симларини киритиш та и ланади.
қ қ
Ю ори хавфли ва ўта хавфли хоналарда чў ланма лампали, ДРЛ, ДРИ ва натрийли умумий ёритиш чиро ларини полдан
қ
ғ
қ
ёки хизмат кўрсатиш майдончасидан 2,5 м кам баландликда ўрнатилганда, шундай ёритгичлардан фойдаланиш керакки,
бунда ёритгичларга махсус асбоблар (отвертка, омбир, гайкали ва махсус калитлар ва бош алар)сиз тегиш имкониятини
қ
чекловчи контрукцияда бўлиши лозим. Бундай ёритгияларнинг киришида электр симлар металл трубаларда ёки имоя
ҳ
оби ли калеррада ва имояланган симларда бўлиши керак, ёки чў ланма лампали ёритгичлар таъминоти 42
қ
қ
ҳ
ғ
Вдан ю ори
қ
бўлмаган кучланишда бажарилиши керак. Бу талаблар электр хоналардаги, шунингдек, малакали ходимлар томонидан кран
ёрдамида ёки майдончадан хизмат кўрсатиладиган ёритгичларга таалу ли эмас. Бунда ёритгичдан кран мостигача бўлган
қ
масофа 1,8 м дан кам бўлмаслиги ёки ёритгичлар томнинг фермасини пастки исмидан паст бўлмаган баландликда
қ
ўрнатилган бўлиши лозим, уларга кран ёрдамида хизмат кўрсатилишида эса хавфсизлик техникаси талабларига риоя этилиши
керак.
281

---

127-220 В кучланишли люминесцент лампали ёритгичлар, бехосдан ток ўтказувчи исмларга тегиш имконияти
қ
бўлмаслик шарти билан, полдан камида 2,5 м баландликда ўрнатилишига рухсат этилади. 
6.1.8. Чў ланма лампали ма аллий стационар ёритиш чиро ларини уйидаги кучланишларни ўллаш керак: хавф
ғ
ҳ
қ
қ
қ
даражаси ю ори бўлмаган хоналарда - 220 В дан ю ори бўлмаган; ю ори хавфли ва айни са ўта хавфли хоналарда - 42 В дан
қ
қ
қ
қ
ю ори бўлмаслиги керак.
қ
Истино сифатида, уйидаги олларда махсус контрукцияли ёритгичлар учун 220 В гача кучланишни ўллашга рухсат
қ
ҳ
қ
этилади: автоном энергия манбаига уланган аварияли ёритиш тизимининг асоссий исмини ташкил этганда, ю ори хавфли
қ
қ
хоналарга ўрнатиладиган ёритгичларда (лекин ўта хавфли эмас).
127-220 В кучланишли люминесцент лампали ёритгичларни, бехосдан ток ўтказувчи исмларга тегиш имконияти
қ
бўлмаслик шарти билан, ма аллий ёритиш учун ўрнатилишига рухсат этилади. 
ҳ
Зах, ўта зах, исси ёки актив кимёвий му итли хоналарда люминесцент лампали ёритгичлардан фойдаланишга
қ
ҳ
фа атгина махсус конструкцияли бўлсагина рухсат этилади.
қ
6.1.9. Ю ори хавфли ва ўта хавфли бўлган хоналарда ўл ёритгичлари учун 42 В дан ю ори бўлмаган кучланиш
қ
қ
қ
ўлланилиши керак.
қ
Но улай шароитлар мавжудлигида, айсики, тор жой исобига электр токидан жабрланиш хавфи, ишлаётганнинг
қ
қ
ҳ
олатини но улайлиги, катта металлдан тайёрланган ва яхши ерланган опламаларга тегиб ишлаганда (масалан,
ҳ
қ
қ
озонлардаги ишлар) ўл ёритгичлари учун 12 В дан ю ори бўлмаган кучланиш ўлланилиши керак.
қ
қ
қ
қ
Кўчма, осиладиган, столга ўрнатиладиган ва шу каби бош а ёритгичлар учун кучланиш танлашда ма аллий стационар
қ
ҳ
ёритиш чиро ларига тенглаштирилади.
қ
6.1.10. Ёритиш тармо ларида кучланиш йў отилишини исоблашда уйидагиларга амал илиниши керак:
қ
қ
ҳ
қ
қ
1. Ёритиш тармо ида кучланишнинг о иши “Электр энергияси. Умумий фойдаланишдаги электр тармо лари учун
ғ
ғ
қ
электр энергияси сифати бўйича талаблар” тў рисидаги давлат стандартига мос келиши лозим.
ғ
2. 12-42 В тармо ларда увват манбаи чи ишларига нисбатан 10% гача кучланиш йў отилишига йўл ўйилишига
қ
қ
қ
қ
қ
рухсат этилади.
6.1.11. Газ разряди лампаларни ишончли ишлашини таъминлаш учун кучланиш ми дори атто авариядан кейинги
қ
ҳ
олларда ам номинал кучланишнинг 90% дан кам бўлмаслиги керак.
ҳ
ҳ
6.1.12. Реклама ёки бош а объектларнинг ёритиш таянчларида симли (кабелли) линияларни биргаликда
қ
тармо ланишида линия эгасининг розилиги билан техник шартларга ва ушбу оиданинг талабларига мос равишда
қ
Қ
бажарилиши керак.