O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

va hujayralar orasiga kiradi. Hayot davomida hujayraaro modda so'rilib va
yana yangilanib turadi.
A s o s iy m o d d a
(subatantia tundamcnbalis). Biriktiruvchi to'qimaning
hujayra va tolalari uning asosiy moddasida yotadi. Asosiy modda gel shaklida
bo'lib, 
uning tarkibiga qon plazmasi, suv, 
proteoglikanlar - PG,
glikozaminoglikanlar (GAG), glikoprotcinlar va ular hosil qilgan komplckslar
kiradi. Asosiy moddaning o'tkazuvchanli GAG ga bog'liq bo'ladi.
P r o te o g lik a n la r 
(P G )
oqsil - uglcvod birikmalari, tarkibida 90-95 foiz
uglcvod bo'ladi.
G lik o z a m in o g lik a n la r
(G A G )
- polisaharid birikmalaridan iborat. Ular
tarkibida sulfatlangan GAG lar - ularga xondroitin sulfat (tog'ay, ko'z, tcrida),
dcrmalansulfat (tcri, paylar, lomirlar dcvorida), kcralinsulfat, gcparinsulfat
(bazal mcmbranalar tarkibida) va sulfallanmagan GAG lar (gialuron kislola)
kiradi. Amorf moddada eng ko'p tarqalganlari gialuron kislotasi va
sulfatlangan GAG lardir.
STBT tolalari ichida csa ko'p tarqalgani 111 - kollagcn lolalaridir. Bu
tolalar yo g on, cgri-bugri, STBT da ham yo'nalishda yotadi. Kcngligi 1-3
mkm atrofida, kollagcn oqsilidan tuzilgan. Kollagcn molckullalarining
uzunligi 280 nm, kcngligi 1,4 nm, ko'ndalang chiziqlari bo'ladi.
K o lla g e n
to la la r in i
fibroblastlar hosil qiladi. Kollagcn lolalaming
rivojlanishida 4 bosqich lafovul cliladi. 1. molckulyar - oqsil fibrillalar
fibroblaslda sintczlanadi. 2. molckulalardan keyingi bosqich - hujayradan
tashqarida mikrofibrillalar shakllanadi. 3. fibrillali — ko'ndalang chiziqli mayda
tolalar - fibrillalar hosil bo ladi. 4. tolali bosqich - fibrillalar agrcgatsiyasidan