Chet el bolalar adabiyoti

Jonatan  Svift

( 1667-   ¡ 745)

„ G u lliv ern in g   s a y o h atlari“  rom ani  bilan  ja h o n g a   tan il- 

gan  J.  Svift  Irlandiyaning  poytaxti  D ublinda  ruhoniy  oilasida 

tavallud  topdi.  1698-  yilda  o n a   yurti  Angliyaga  keladi.  Bu 

yerda  yaqin  q arin d o sh i.  yozuvchi,  davlat  arbobi  sifatida 

faoliyat  k o 'rsa ta y o tg a n   Vilyam  T em p lg a  kotiblik  qiladi, 

y a x s h i-y o m o n   o d a m la r   bilan  ta n is h a d i,  h ay o tn in g   past- 

b alan d in i  o 'r g a n a d i,  Vilyam  T e m p ln in g   boy  k u tu b x o n a - 

sidan  foydalanadi.  D ublinga  qaytgan  Svift  bu  yerda  uni- 

v ersitetning  diniy  fakultetiga  o'qishga  kiradi.  Uzoq  villar 

Dublin  ib o d atx o n asin in g   noziri  vazifasida  xizm at  qiladi, 

badiiy  ijod  bilan  sh u g 'u llan adi. 

R ichard  Stil  to m o n id a n  

n ashr  etiladigan  „ L a q m a "   hajviy  ju m a lid a   s h e 'r   va  hiko- 

yalari  bilan  ko'zga  tashlana  boshlaydi.

Natijada  adibning  „Kitoblar jangi“ ,  „Bochka  haqida  ertak“ , 

„M o v u tfuru sh   ertak lari"  kabi  rom anlari  yuzaga  keldi.  Svift 

o 'n la b   ro m an ,  ocherk ,  pam flet  va  boshqa  asarlar  yozgan 

b o ‘lsa-da,  a m m o   u  faqat  „G u lliv ern in g   s a y o h atlari“  asari 

bilan  keng  kito b x o nlar  o m m asig a  tanildi.

Bu  asar  zam irid a  Svift  o ‘z  za m o n a s id a n ,  o ‘sha  davr 

Angliyadagi  ch irk in   tu r m u s h d a n ,  u r f - o d a tla r id a n ,  davlat 

s iy o s a tid a n ,  fan  va  m a d a n iy a t n in g   tu b a n lig id a n   q a ttiq  

k uladi.  A sar  m a z m u n in i n g   te ra n lig i,  o b r a z la r n in g   q u y - 

maligi,  lavhalarning  m a ’no  va  m a zm u n ga  boyligi  uch  asrdan 

ziyodroq  vaqtdan  beri  yosh  kitobxonlarga  katta  estetik  shavq 

va  zavq  b a g ’ishlab  keladi.

A sar  q a h r a m o n i  m ittiv o y la r  o ‘lkasida  Tog*  o d a m g a  

aylanadi.  O yog'i  ostida  liliputlar  uym alashadi.  G ulliv ern in g 

ro 'm o lc h a s id a   ch a v a n d o z la r  ot  o 'y n a ta d i,  q a h r a m o n   600

---

ta  t o ‘shakda  uxlaydi.  D arozlar  o 'lkasida  esa  Gulliverning  o ‘zi 

mitti  b o ‘lib  qoladi  va  kichkina  q u tic h a   sand iq d a  yashaydi. 

S o ‘ng  s a n d iq ch a n i  burgut  ch an g alid a  o sm o n g a  olib  chiqib 

ketadi.  G u lliv er  o tla r  o'lkasiga  borib  qoladi.  Bu  yerda  o tlar 

o d am larn i  m in ib   yuradi...  G u lliv er  afsonaviy  joylarga  borib, 

ajo y ib -g ‘aroyib  fantastik  v o q e a la m i  b o sh id an   k ech irsa-d a, 

un in g   xarakteri,  fe'l-atvo ri,  ichki  dunyosi  n ih o y atd a  h aq - 

qoniy,  realistik  b o ‘y o q da  chiziladi.  U  liliputlar  o ‘lkasidagi 

a h m o q o n a   t a r t ib - q o id a la r g a   n o ro z ilik   b ild irm a y ,  ularga 

b o s h q a   f u q a r o la r   q ato ri  b o 'y s u n a d i. 

F aq at  hayoti  xavf 

o stid a  q o lg a n d a g in a   quvlik  qilib,  q o c h ib   ketishga  muvaffaq 

b o ‘ladi.

Sviftning  q a h ra m o n i  zam o n asin in g   sofdil,  insonparvar, 

h a q i q a t g o ‘y  vakili. 

U 

L ilip u tiy a d a   e k a n ,  b o s q i n c h i l i k  

urushlariga  qarshi  chiqadi.  G u lliver  yerli  aholiga  yordani 

berishga,  m aslah atlarin i  ayam aslik k a  tayyor. 

U  o 'z in in g  

kam tarligi,  samimiyligi  bilan  k itob x o n n ing   m u h a b b atin i  q o - 

zonadi.

Gulliver  o ‘tkir  aql  egasi,  u  h am m a  yerda  ko'rg an -k ech ir- 

ganlarini  c h u q u r   idrok  etadi.  Q a h ra m o n   o 'z i  sayohat  qilib 

yurgan  m am lak at  am ald o rlarin in g   zolini  bosqinchi  ekanligiga 

q a rs h i  b o 'ls a ,  o ‘tm is h n in g   Brut  singari  ajoyib  r e s p u b -  

lik ach ilari  bilan  faxrlanadi.  Q a h r a m o n   obrazid agi  bu  xusu- 

siyatlar  yozuvchining  erkin,  ijtimoiy  tuzum   tarafdori  ek an- 

ligini  k o'rsatadi.  G ulliver  obrazining  xalqchilligi  ana  shunda.

G U L L IV E R N IN G   SA Y O H A TLA R I