Microsoft Word ЎҚ. ҚЎланмамонетар 2019 docm

9-МАВЗУ. .МАРКАЗИЙ БАНК МОНЕТАР СИЁСАТНИ АМАЛГА 
ОШИРУВЧИ ТАШКИЛОТ СИФАТИДА 
9.1. Марказий банкнинг мақоми ва уни ташкил этиш шакллари. 
Бизга маълумки дастлабки Марказий банклар эрамизнинг ХVII, XVIII 
асрларида Европанинг ривожланган мамлакатларида ташкил этилди. Марказий 
банкларни ташкил этишдан асосий мақсад муомалага пул бирликлари 
чиқарилишини марказлаштириш ва муомаладаги пул ҳажмини тартибга солишдан 
иборат эди. Марказий банк ташкил этилишига қадар капитализмнинг дастлабки 
даврида мамлакатдаги тижорат банкларининг барчаси муомалага ўз 
банкноталарини чиқариш ҳуқуқига эга эди. Банкнота-бу ушбу банкнинг ундаги 
кўрсатилган миқдордаги пулни реал, ҳақиқий пулга хоҳлаган пайтда алмаштириб 
бериши тўғрисидаги мажбуриятидир. 
Одатда, Марказий банкнинг ташкил этиш шакллари деганда уларнинг 
фаолият юритиши учун лозим бўлган устав капиталининг шаклланиш манбалари 
эътиборга олинади. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки 1992 йил 28 феврал – Марказий 
банкнинг ташкил этилишган. 

---

101 
1996 йил 25 апрелда «1995 йил 21 декабрда «Ўзбекистон Республикаси 
Марказий банки тўғрисида« қонун қабул қилинган. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг устав капитали миқдори 
икки миллиард сўмдан иборат. Устав капитали миқдори Ўзбекистон 
Республикаси Олий Мажлисининг қарорига мувофиқ оширилади. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки давлатнинг мутлоқ мулкидир. 
Марказий банк мустақиллигининг объектив омиллари сифатида асосан 
қуйидагилар тан олинади: 
Марказий банк капиталида давлатнинг улуши; 
Марказий банк вазифаларининг қонунчиликда ёритилиш 
даражаси; 
Марказий банк раҳбари (Раиси) ва унинг ўринбосарларини 
тайинлаш (сайлаш) тартиби ва уларнинг фаолият кўрсатиш муддатларининг 
қонун ҳужжатларида тўлиқ, аниқ акс эттирилиши ҳамда ушбуларга риоя этиш 
даражаси; 
Давлат томонидан Марказий банк фаолиятини назорат қилиш 
шакллари; 
Марказий банк раҳбарияти томонидан қабул қилинган 
қарорларига давлат органларининг қонун асосида таъсир кўрсатиш кўламлари ва 
Марказий банкнинг пул-кредит сиёсатларини ҳаётга тадбиқ этишда ҳукуматнинг 
иштироки; 
Марказий банк молиявий фаолиятида давлатнинг роли, яъни 
унинг даромадларини ташкил этиш, ҳаражатларини амалга ошириш ва фойдасини 
тақсимлашда давлатнинг иштироки; 
Мамлакат бюджетини тўғри ва эгри молиялаштиришда Марказий 
банкнинг иштирокини белгиловчи жиҳатларнинг қонун ҳужжатларида акс 
эттирилиши. 
2012 йилга мўлжалланган монетар сиёсат ва банк тизимининг фаолияти 
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А. Каримовнинг Олий Мaжлис 
Қонунчилик пaлaтaси вa Сeнaтининг 2010 йил 12 ноябрдаги қўшмa мaжлисидa 

---

102 
«Мaмлaкaтимиздa дeмокрaтик ислоҳотлaрни янaдa чуқурлaштириш вa фуқaролик 
жaмиятини ривожлaнтириш концeпцияси» мавзусидаги дастурий маърузасида 
белгиланган устувор вазифалар асосида ишлаб чиқилган.