Ўзбекистон республикаси олий ва махсус таълим вазирлиги

Дентритли ликвация
– алоҳида кристаллитлар доирасида кимѐвий 
биржинслиги бўлмаганлиги билан ифодаланади. Бу турдаги ликвация 
қотишма бир текис қотмаганидан келиб чиқади: кристаллитнинг кимѐвий 
таркиби диффузия натижасида бир жинсли бўлишга улгурмайди. Дентритли 
ликвация диффузион юмшатиш билан йўқотилади. 
Зонал (минтақавий) ликвация
– қуйманинг ҳар хил жойларида 
(зоналарида) кимѐвий таркиби бир текис бўлмаслигидир. Совиш 
секинлашганда бундай турдаги ликвация жадаллашиб кетади. Зонал 
ликвациянинг вужудга келиш сабаблари турлича бўлиши мумкин: оғир 
кристаллар чўкади, енгил кристаллар устига сузиб чиқади, қотишманинг 
енгил ерийдиган қисмлари ўртада жойлашиб қолади.
Юқорида келтирилган хоссалардан ташқари қуймалар 
яхши 
пайвандланиши
керак, чунки қуймалардаги жуда кўп нуқсонлар 
пайвандланиб тузатилади. 
2.3.
 
АСОСИЙ ҚУЙМА ҚОТИШМАЛАРНИНГ ТЕХНОЛОГИК 
ХОССАЛАРИ. 
 
Қуйма қотишмаларининг хоссалари биринчи навбатда қуйма материали 
танланганда ҳисобга олинади. Ҳар сафар юқори қуймакорлик хоссаларга эга 
бўлган қотишмани танлаш лозим. Машинасозликда қўлланиладиган асосий 
қуйма қотишмаларининг технологик хоссаларини кўриб чиқамиз.
Чўян 
Чўян
шаклдор қуймаларни олишда кенг қўлланиладиган материал. 
Қуймаларнинг массаси бўйича 80% и чўянлардан тайѐрланади. Чўянлар яхши 
қуймакорлик хоссалари ва нисбатан арзонлиги туфайли бошқа 
қотишмалардан 
қараганда 
кенг 
ишлатилади. 
Мустаҳкамлиги 
ва 
технологиклиги (ишлатишда қулайлиги) ошиб бориши ҳамда махсус физик 
ва механик хоссаларга эга бўлган янги маркалари ишлаб чиқилиши туфайли 
чўянни қўллаш сохалари кенгайиб бормоқда. 
Чўян хоссаларига таъсир этувчи асосий ташкил этувчиси бу углерод. 
Бунда нафақат углерод миқдори унинг шакли ҳам, яъни графит кўринишда 
(кулранг чўян) ѐки цементит кўринишда (оқ чўян) эканлиги катта ахмиятга 
эга. 

---

24