Вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

 

---

245 
ТЕСТЛАР 
1. «Меҳнат иқтисодиѐти» фанининг предмети нима? 
а) меҳнат муносабатлари ва уларнинг йўналишлари назарияси ва амалиѐти; 
б) ишлаб чиқариш муносабатларининг шаклланиши ва ривожланиши 
назарияси; 
в) меҳнат унумдорлиги ва уни ўлчаш услубиѐти ва амалиѐти; 
г) меҳнат унумдорлиги ва иш ҳақи; 
д) меҳнатни ташкил қилиш ва меъѐрлаш усуллари. 
2. Меҳнат иқтисодиѐти фанининг вазифалари нималардан иборат? 
а) меҳнат унумдорлиги, меҳнат потенциали, меҳнат бозори, ижтимоий 
шерикчилик; 
б) меҳнатни ташкил қилиш, меҳнатни нормалаш, иш ҳақи, меҳнат ресурслари, 
меҳнат тақсимоти ва кооперацияси; 
в) халқаро меҳнат тақсимоти, иқтисодиѐтда меҳнат муносабатлари, ижтимоий 
ҳамкорлик, аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш; 
Г) меҳнат ресурсларида самарали фойдаланиш, ишчиларни такрор ишлаб 
чиқариш, макро ва микродаражада меҳнатни ташкил қилиш; 
д) меҳнат кўрсаткичларини таҳлил қилиш, меҳнат бозори, ишчи кучини такрор 
ишлаб чиқариш, меҳнат унумдорлиги, иш ҳақи. 
З. Меҳнат унумдорлиги нима? 
а) маҳсулот ишлаб чиқаришга кетган вақт; 
б) хизмат кўрсатишга кетган вақт; 
в) вақт бирлиги ичида маҳсулот ишлаб чиқариш (хизмат кўрсатиш); 
г) бир йиллик маҳсулот хажмига кетган моддий ва меҳнат харажатлари; 
д) хаммаси тўғри 
4. Меҳнат унумдорлигини ошириш омилларига нималар киради? 
а) социал-иқтисодий, моддий техник, ташкилий; 
б) меҳнат предметлари, иш кучи, асосий воситалари; 
в) иқтисодий, иш кучи, асосий воситалар; 
г) ижтимоий психологик, меҳнат предметлари. 
д) хаммаси киради 
5. Меҳнат унумдорлиги резервларининг турлари? 
а) макроиқтисодий, тармок,, тармоқлараро корхона буйича; 
б) микроиқтисодий, тармоқ буйича; 
в) иқтисодий, ташкилий техник, ижтимоий психологик; 
г) ишлаб чиқариш воситалари, меҳнат воситалари, ишчи кучи бўйича. 
д) ишлаб чиқариш воситалари, тармоқ бўйича 
6. 
Меҳнат унумдорлигини ўлчаш усуллари қайси кўринишда бўлади? 
а) натурал, шартли натурал, меҳнат; 

---

246 
б) натурал, қиймат, меҳнат; 
в) қиймат, шартли натурал, меҳнат; 
г) натурал, шартли натурал, қиймат. 
д) хаммаси тўғри 
7. Меҳнат унумдорлигини ўлчашни натурал усулда қандай топиш мумкин? 
а) товар ишлаб чиқаришнинг жисмоний ҳажми унга кетган меҳнат сарфига 
бўлиш билан; 
б) товар ишлаб чиқаришнинг қиймат кўрсаткичлари (пул бирлиги) унга кетган 
меҳнат сарфига бўлиш билан; 
в) товар ишлаб чиқаришга кетган жами меҳнат харажатларига кетган меҳнат 
сарфига ѐки норматив меҳнат сарфига бўлиш билан; 
г) товар ишлаб чиқаришнинг шартли ҳажми унга кетган меҳнат сарфига бўлиш 
билан. 
д) хаммаси тўғри 
8. Меҳнат унумдорлигини ўлчашни қиймат усулида қандай аниқлаш мумкин? 
а) товар ишлаб чиқаришга кетган жами меҳнат харажатларига кетган меҳнат 
сарфига ѐки норматив меҳнат сарфига бўлиш билан; 
б) товар ишлаб чиқаришнинг шартли ҳажми унга кетган меҳнат сарфига бўлиш 
билан; 
в) товар ишлаб чиқаришнинг жисмоний ҳажми унга кетган меҳнат сарфига 
бўлиш билан; 
г) товар ишлаб чиқаришнинг қиймат кўрсаткичлари (пул бирлиги) унга кетган 
меҳнат сарфига бўлиш билан. 
д) товар ишлаб чиқаришнинг шартли ҳажми унга кетган меҳнат сарфига бўлиш 
билан. 
9 .Меҳнат унумдорлигини ўлчашни меҳнат усули қандай аниқланади? 
а) товар ишлаб чиқаришга кетган жами меҳнат харажатлари кетган меҳнат 
сарфига ѐки норматив меҳнат сарфига бўлиш билан; 
б) товар ишлаб чиқаришнинг шартли хажми унга кетган меҳнат сарфига бўлиш 
билан; 
в) товар ишлаб чиқаришнинг жисмоний ҳажми унга кетган меҳнат сарфига 
бўлиш билан; 
г) товар ишлаб чиқаришнинг қиймат кўрсаткичлари (пул бирлиги) унга 
кетган меҳнат сарфига бўлиш билан. 
д) хаммаси тўғри 
10. Меҳнат ресурсларига кимлар киради? 
а) Меҳнатга қобилиятли 16 ѐшдан 59 ѐшгача эркаклар, 16 дан 54 ѐшдаги аѐллар, 
пенсия ѐшидаги ишлаѐтган аҳоли йиғиндиси (бунга 1,2 чи гуруҳ ногиронлари 
кирмайди); 

---

247 
б) 18-64 ѐшдаги эркаклар, 18-69 ѐшдаги аѐллар, меҳнатга қобилият ѐшига 
етмаган ва пенсия ѐшидаги ишлаѐтган аҳоли йиғиндиси 
в) меҳнатга қобилиятли 18 ѐшдан ошган барча аҳоли (барча гуруҳ ногиронлари 
киради); 
г) ѐшидан, жинсидан қатъий назар меҳнатга қобилиятли барча аҳоли. 
д) аѐллар, эркаклар, ногиронлар 
11. Меҳнат ресурсларини такрор ишлаб чиқариш мазмунига нималар киради? 
а) иқтисодиѐт тармоқларини ишчи кучи билан таъминлаш маєсадида бетўхтов 
равишда меҳнат ресурсларини шакллантириш жараѐни; 
б) меҳнат ресурслари миқдорини барқарор сақлаб туриши мўлжалланган 
ижтимоий иқтисодий тадбирлар ва жараѐнлар йиғиндиси; 
в) иқтисодиѐтни узлуксиз равишда меқнат ресурслари билан таъминлашни 
иқтисодий жараѐнлари мажмуаси; 
г) меҳнат ресурсларини тўхтовсиз шакллантириш ва улардан фойдаланишни 
такомиллаштириш жараѐнлари ; 
д) ѐшидан, жинсидан қатъий назар меҳнатга қобилиятли барча аҳоли. 
12. Меҳнат ресурсларини такрор ишлаб чиқариш жараѐнларининг асосий 
босқичлари нималардан иборат? 
а) шакллантириш, тақсимлаш, айирбошлаш, фойдаланиш; 
б) ишлаб чиқариш, тақсимлаш, қайта тақсимлаш, фойдаланиш; 
в) касбий ўқитиш, қайта ўқитиш, малакасини ошириш, тақсимлаш; 
г) ишлаб чиқариш, қайта ўқитиш, айирбошлаш, шакллантириш.; 
д) касбий ўқитиш, тақсимлаш, шакллантириш 
1З. Меҳнат ресурсларини шакллантиришнинг мазмуни нимадан иборат? 
а) аҳолининг меҳнат ѐшига етгунча бўлган даврда давлат, жамият, оила ва шахс 
томонидан шакллантиришдан; 
б) меҳнат ресурсларини уларнинг миқдор ва сифатига қараб тегишли касб 
ҳунарни талаб қилувчи иш жойлари билан таъминлашдан; 
в) меҳнат ресурсларини узлуксиз таълим тизими бўйича єамраб олиш 
жараѐнидан; 
г) меҳнат ресурсларини касб хунар жиҳатдан тайѐрлаш, қайта тайѐрлаш ва 
малакасини оширишнинг узлуксиз жараѐнидан. 
д) хаммаси тўғри 
14. Меҳнат ресурсларини тақсимланишига нималар киради? 
а) меҳнат ресурсларининг фаолият турлари бўйича иқтисодиѐт соҳаларида 
тақсимланиши ва қайта тақсимланиши; 
б) иқтисодиѐт соҳаларининг касб ҳунар ва фаолият турлари бўйича меінат 
ресурслари билан узлуксиз таъминланиши жараѐни; 
в) иш жойларига эга бўлмаган аҳолининг бўш иш жойларига тақсимланиши ва 
қайта тақсимланиши; 

---

248 
г) дипломли мутахассисларни давлат таълим муассасалари орқали вакант иш 
жойларига тақсимлаш; 
д) меҳнат ресурсларини касбий ўқитиш, тақсимлаш, шакллантириш 
15. 
Меҳнат ресурсларини такрор ишлаб чиқаришнинг айирбошлаш нималардан 
иборат? 
а) меҳнат бозорида ишчи кучининг иш ҳаєи орқали олди сотди жараѐни; 
б) тармоқлар бўйича ишчи кучини ўзаро айирбошлаш; 
в) худудлар бўйича меҳнат ресурсларини айирбошланиши; 
г) турли касбга эга бўлган меҳнат ресурсларини ўзаро олди сотди жараѐни. 
д) иқтисодиѐт соҳаларининг касб ҳунар ва фаолият турлари бўйича меҳнат 
ресурслари билан узлуксиз таъминланиши жараѐни; 
16. Меҳнат ресурсларидан фойдаланиш босқичи нималардан иборат? 
а) такрор ишлаб чиқариш корхоналарида календарь иш режимида меҳнат 
ресурсларидан самарали фойдаланиш; 
б) иш берувчилар томонидан меҳнат ресурсларини ишлаб чиқариш жараѐнига 
жалб қилиш; 
в) меҳнатга яроқли аҳолидан ишлаб чиқариш омили сифатидан фойдаланишни 
таъминлаш; 
г) муайян иш жойларида ишчи кучининг маҳсулот ишлаб чиқариш ѐки хизмат 
кўрсатиши мақсадида фаолият кўрсатиш. 
д) хаммаси тўғри 
17. Меҳнат потенциалини социал иқтисодий мазмунига нималар киради? 
а) меҳнат ресурсларининг социал иқтисодий салоҳияти; 
б) меҳнат ресурсларидан фойдаланиш имкониятининг мажмуи; 
в) 
меҳнатга 
қобилиятли 
аҳолининг 
меҳнат 
унумини 
ифодаловчи 
умумлаштирувчи кўрсаткич; 
г) жами аҳолининг меҳнатга қобилияти 
д) жами аҳолининг меҳнатга қобилиятсизлиги 
18. Меҳнат бозори нималардан иборат? 
а) ишчи кучининг талаб ва таклифини мувозанатлаш жараѐни; 
б) ишчи кучининг олди сотдисига боғлиє ижтимоий иқтисодий муносабатлари; 
в) меҳнат биржалари мажмуи; 
г) стихияли тарзда (мардикор бозорида) ишчи кучини айирбошлаш. 
д) 
меҳнатга 
қобилиятли 
аҳолининг 
меҳнат 
унумини 
ифодаловчи 
умумлаштирувчи кўрсаткич; 
19. Ишчи кучининг таклифи нималардан иборат? 
а) иш жойлари билан таъминланмаган ишчи кучи миқдори; 
б) иш жойлари билан таъминланган ишчи кучи миқдори; 
в) маълум таркибга эга бўлган ишчи кучининг иш жойларига бўлган эҳтиѐжи; 

---

249 
г) меҳнат биржаларига мурожаат қилган ишсизлар сони. 
д) меҳнат биржалари мажмуи; 
 
20. Ишчи кучига бўлган талаб нималардан иборат? 
а) иш берувчиларнинг муайян ишчи кучига бўлган эҳтиѐжи; 
б) маълум таркибга эга бўлган ишчи кучининг иш жойларига бўлган эҳтиѐжи; 
в) ишчи кучи билан таъминланмаган бўш иш жойлари миқдори; 
г) ишчи кучи билан таъминланган иш жойлари миқдори 
д) хаммаси тўғри 
21. Аҳоли бандлиги тушунчасига нималар киради? 
а) ишчи кучини иш жойлари билан таъминланганлиги; 
б) ишсизларни иш билан таъминланганлиги; 
в) аҳолини иш билан таъминланганлиги; 
г) меҳнат бозорида талаб ва таклифни мувозанати. 
д) иш берувчиларнинг муайян ишчи кучига бўлган эҳтиѐжи; 
22. Аҳоли бандлигининг қандай турлари бор? 
а) тўла бандлик, тула булмаган бандлик; 
б) тўла бандлик, қисман бандлик, ҳақиқий бандлик; 
в) ҳақиқий бандлик, қисман бандлик; 
г) тўла бўлмаган бандлик, қисман бандлик. 
д) тўла бандлик, ҳақиқий бандлик 
23. Меҳнат бозорида рақобатдош асосий омилларга нималарга боғлиқ? 
а) ишчи кучини касб-малакасига боғлиқ; 
б) ишчи кучининг мақомига боғлиқ; 
в) ишчи кучини моддий аҳволига боғлиқ; 
г) ишчи кучини оилавий аҳволига боғлиқ. 
д) хаммаси тўғри 
24. Аҳоли бандлигини расмий бошқаришни тизими? 
а) хукумат жойлардаги ҳокимият; 
б) хокимият иқтисодий бўлинмалари; 
в) аҳолини иш билан таъминлаш жамғармалари; 
г) давлат меҳнат муассасалари. 
д) туман хокимлиги 
25. «Аҳолини иш билан таъминлаш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси 
Қонуни янги таҳрирда қачон қабул қилинган? 
а) 1993 йил 
б) 1991 йил 
в) 1997 йил 
г) 1998 йил 

---

250 
д) 1999 йил 
26.Ишсизлик нима? 
а) меҳнат бозоридаги талаб ва таклифнинг камлик ҳолати; 
б) иш жойини йўқотган аҳоли; 
в) меҳнат даромадларига эга бўлмаган аҳоли; 
г) иш билан таъминланмаган аҳоли. 
д) рўйҳатда бўлмаган аҳоли 
27. Ишсизликнинг табиийлик даражаси қандай бўлиши керак? 
а) 3-4% 
б) 4-5% 
в) 1,5 -2,5% 
г) 6-7 % 
д) 8-9% 
28. Қуйидагиларнинг қайси бири ишсизлик турини тавсифлайди? 
а) жорий, даврий, таркибий ва бошғалар; 
б) саноат, таркибий, яширин ва бошқалар; 
в) моддий, қишлоқ хўжалиги, оммаий ва бошқалар; 
г) иқтисодий, ижтимоий, технологик ва бошқалар. 
д) иқтисодий, даврий, яширин 
29. Иш ҳақи нима? 
а) ишчи кучининг қиймати эквиваленти; 
б) товар ишлаб чиқаришга кетган моддий харажатлар мажмуаси; 
в) товар ишлаб чиқаришга кетган ишчи кучи харажатлари; 
г) тариф ставкаси бўйича тўланадиган ойлик маоши. 
д) хаммаси тўғри 
30. Иш ҳақининг асосий шакллари 
а) ишбай, ишбай-мукофот, оккорт; 
б) ишбай ва вақтбай; 
в) вақтбай, вақтбай-мукофот, жамоа; 
г) ягона тариф тизими бўйича ва тарифсиз. 
д) кунбай, соатбай 
31. Ўзбекистонда иш ҳақининг тариф сеткасида нечта разряд дан иборат? 
а) 22 
б) 24 
в) 20 
г) 21 
д) 25 

---

251 
32. Ишбай иш ҳақи шаклда ҳақ тўлаш қанақа бўлади? 
а) бир дона маҳсулотга кетган ваєтга қараб; 
б) ишчи кучининг сарфига қараб; 
в) иш берувчиинг харажатига қараб; 
г) ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорига қараб. 
д) иш олувчининг талабига қараб 
33. Вақтбай иш ҳақи шаклда ҳақ тўлаш нимага асосланиб амалга оширди? 
а) вақт сарфига қараб; 
б) ишчи кучининг сарфига қараб; 
в) иш берувчининг харажатига қараб ; 
г) бажарган ишининг миқдорига қараб. 
д) иш миқдори 
34. Бозор иқтисодиѐти шароитида иш ҳақи қандай усулда тартибга солинади? 
а) талаб ва таклиф механизми орқали, шунингдек давлат кафолатлари орқали; 
б) бозор механизми орқали? 
в) давлат орқали? 
г) ижтимоий ҳамкорлик йўли билан. 
д) давлат кафолатлари орқали ; 
35. Социологик шерикчилик жараѐнида кимлар иштирок этади? 
а) ѐлланма ишловчи ва давлат; 
б) ѐлланма ишловчи ва иш берувчи; 
в) давлат ва иш берувчи; 
г) ѐлланма ишловчи, иш берувчи вакиллар ва давлат. 
д) иш берувчи 
36. Социологик шерикчиликнинг асосий мақсади нима? 
а) меҳнат шароитлари ҳусусида томонларни биргалашиб фаолият юритиши; 
б) иш ҳаєини ошириш учун биргалашиб фаолият юритиш; 
в) меҳнат унумдорлиини ошириш учун қилинган ҳамкорлик; 
г) меҳнат интизомини яхшилаш учун қилинган харакатлар. 
д) хаммаси тўғри 
37. Социологик шерикчиликни ташкил қилишнинг қандай усуллари мавжуд? 
а) марказлашган, марказлашмаган, аралаш; 
б) марказлашган ва аралаш; 
в) марказлашган ва марказлашмаган; 
г) марказлашмаган ва аралаш. 
д) марказлашган 
38. Меҳнат бўйича аудит қандай йўналишларда олиб борилади? 

---

252 
а) иш ҳақи, меҳнат унумдорлиги, ишчи кучидан фойдаланиш; 
б) моддий ресурслари, иш ҳақи; 
в) ишчи кучи, меҳнат унумдорлиги; 
г) иш ҳақи. 
д) иш ҳақи, меҳнат унумдорлиги
39. Бозор муносатбатлари шароитида аҳолини ижтимоий ҳимоя қилишнинг 
Ўзбекистондаги ҳусусияти 
а) кучли ижтимоий ҳимоя юритиш; 
б) ижтимоий ҳимоянинг худудий дастурини жорий этиш; 
в) аҳолини ѐппасига ижтимоий ҳимоя қилиш дастури билан ишлаш; 
г) ижтимоий жиҳатдан асосланган бозор иқтисодиѐти тартиблари асосида иш 
юритиш. 
д) манзилли ижтимоий ҳимоя 
40. Ўзбекистонда аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш механизми қайси ташкилот 
томонидан олиб борилади? 
а) туман хокимиятлари томонидан; 
б) маҳалла томонидан; 
в) вилоят хокимиятлари томонидан; 
г) республика хукумати томонидан. 
д) оила томонидан 
41. Макродаражада меҳнат унумдорлиги қандай ўлчанади? 
а) ялпи миллий маҳсулотнинг иш билан банд аҳоли сонига нисбати билан; 
б) ЯМ маҳсулотнинг иш кунларига нисбати билан; 
в) ЯМ маҳсулотнинг аҳоли сонига нисбати билан; 
г) миллий даромаднинг аҳоли сонига нисбати билан. 
д) меҳнат унумдорлигини ўлчаш билан; 
42. Корхоналарда меҳнат унумдорлиги ўлчашнинг асосий ҳусусиятлари 
нималардан иборат? 
а) корхоналарда меҳнат унумдорлиги ишлаб чиқарилган товарлар миқдорини 
унга кетган ҳақиқий вақт миқдорига бўлиш орқали топилади; 
б) корхоналарда меҳнат унумдорлиги фойдани ишчи кучи сонига нисбати 
топилади; 
в) корхоналарда меҳнат унумдорлиги олинган даромадни уни ишлаб чиқаришга 
кетган вақт миқдорига бўлиш орқали топилади; 
г) корхоналарда меҳнат унумдорлиги моддий ресурсларни ишчи кучи 
ресурсларига бўлиш орқали топилади. 
д) ҳаммаси тўғри 
4З. Меҳнат ресурсларидан меҳнат потенциалининг фарқи нимада? 
а) меҳнат ресурслари миқдори меҳнат потенциалининг миқдоридан каттароқ; 

---

253 
б) меҳнат потенциали миқдори меҳнат ресурслари миқдоридан ортиқча; 
в) меҳнат потенциали меҳнат ресурсларидан фарқ қилмайди.; 
г) меҳнат потенциали меҳнат ресурсларининг сифат кўрсаткичларини ўз ичига 
олади. 
д) ҳаммаси тўғри 
44. Тўла бандлик нима? 
а) ишчи кучига бўлган талаб ва таклифнинг тенглик холати; 
б) меҳнат ресусрларини 100% иш билан бандлиги; 
в) аҳолини 100% иш билан бандлиги; 
г) ишсизликка барҳам берилгандаги бандлик ҳолати. 
д) ишчи кучига талаб; 
45. Қисман бандлик нима? 
а) аҳолини бир қисмини иш билан банд бўлиши; 
б) аҳолини бир қисмини иш билан банд бўлмаслиги; 
в) ярим иш вақтида банд бўлиш; 
г) оқилона бандлик 
д) самарали бандлик 
46. Табиий ишсизлик нима? 
а) иқтисодий ривожланиш босқичларида юзага келувчи ишсизлик; 
б) иқтисодиѐт таркибининг ўзгариши билан келадиган ишсизлик; 
в) ишчи кучини иш жойини ўзгартириши муносабати билан юзага келадиган 
ишсизлик; 
г) муайян иқтисодий ривожланиш даражасига тўқри келадиган меъерий ишсиз 
ҳолати. 
д)ҳаммаси тўғри 
47. Даврий ишсизлик нима? 
а) муайян иқтисодий ривожланиш даражасига тўғри келадиган меъерий 
ишсизлик ҳолати; 
б) иқтисодий ривожланиш босқичларида юзага келувчи ишсизлик; 
в) иқтисодиѐт таркибининг ўзгариши билан келадиган ишсизлик; 
г) ишчи кучини иш жойини ўзгартириши муносабати билан юзага келадиган 
ишсизлик; 
д) ҳаммаси тўғри 
48. Таркибий ишсизлик нима? 
а) муайян иқтисодий ривожланиш даражасига тўғри келадиган меъерий 
ишсизлик ҳолати; 
б) иқтисодий ривожланиш босқичларида юзага келувчи ишсизлик; 
в) иқтисодиѐт таркибининг ўзгариши билан келадиган ишсизлик; 

---

254 
г) ишчи кучини иш жойини ўзгартириши муносабати билан юзага келадиган 
ишсизлик; 
д) ҳаммаси тўғри 
49. Жорий ишсизлик нима? 
а) муайян иқтисодий ривожланиш даражасига тўғри келадиган меъерий 
ишсизлик ҳолати; 
а) иқтисодий ривожланиш босқичларида юзага келувчи ишсизлик; 
б) иқтисодиѐт таркибининг ўзгариши билан келадиган ишсизлик; 
в) ишчи кучини иш жойини ўзгартириши муносабати билан юзага келадиган 
ишсизлик; 
г) аҳол қисқартирилган иш режимида банд бўлиши. 
д) барчачи нотўғри 
50. Иқтисодий жиҳатдан фаол аҳоли кимлардан иборат? 
а) бандлар ва ишсизлар 
б) иш билан таъминланган аҳоли; 
в) иш излаѐтган аҳоли; 
г) самарали ишлаѐтган аҳоли; 
д) меҳнат биржасида рўйҳатда бўлган аҳоли