Yakka plastina metodi bilan issiqlik o’tkazuvchanlikni aniqlash Ishning maqsadi

Tajribani o’tkazish tartibi 
a) Quvvatni o’lchash
• Laboratoriya o’rnatmalarini CASSY ga yuklang (CASSY Lab 2).
• Tanlangan namunaga mos ravishda kalorimetrik kamerani transformatorga ulang. 
Eslatma:
Roxasell (Rohacell) plastinkasi past issiqlik o’tkazuvchanlikga ega bo’lganligi uchun
ishchi kuchlanish 6 V chegaradan katta bo’lmasligi kerak, aks holda kalorimetrik kamera o’ta
qizib ketishi mumkin! 
• Transformatorni ishga tushiring, ekranda UB1 kuchlanishni va IA1 tok kuchini kuzating 
hamda yozib oling.
• P quvvatni yozib oling.
• Transformatorni o’chiring.
Eslatma: o’lchash vaqtida transformator iloji boricha qisqaroq vaqt davomida ulangan holatda
bo’lishi kerak. Shundan keyin, to issiq plastina xona temperaturasigacha sovugincha kuting. 
Texnika xavfsizligi 
Kalorimetrik kamerani, devoriy materiallarni yoki qurilish materiali namunalarini 60 °C 
temperaturadan yuqoriroq qizishiga yo’l bermang. 
b) Temperaturani o’lchash 
• Laboratoriya o’rnatmalarini CASSY ga yuklang (CASSY Lab 2). 
Eslatma: zarur bo’lgan hollarda temperature datchiklarini o’lchash kamerasiga o’rnatmasdan 
oldin tekshirib oling. Buning uchun ularni bir xil temperaturaga ega obyektga joylashtiring- 
masalan, ular bir xil temperaturani ko’rsatyotganini aniqlash uchun, turg’un suvga yoki 
CASSY 2 laboratoriyasiga (CASSY Lab 2) o’rnating.
• Ikkala temperatura datchiklari o’zgarishlarini kuzating.
• Eng past temperatura o’zgarmay qolguncha kuting. 
Eslatma: muz temperaturasiga bog’liq ravishda, agar temperatura 0 °C dan ancha past bo’lsa,
bu maqsadga muvofiq bo’lishi mumkin. Shu temperaturani o’lchash mobaynida imkoni
boricha doimiy qilib ushlab turish kerak, bu temperatura -2 °C dan +4 °C gacha oraliqda bo’lishi 
tavsiya etiladi.
• Transformatorni ishga tushiring. Hali o’lchashni boshlamang!
• Ikkala temperaturaning ham o’zgarishlarini kuzating va to yuqoriroq temperaturaning oshishi 
boshlanmaguncha kuting.
• O’lchashni dan boshlang. 

---

• Ichki temperatura ortishni boshlaganda, muz tagidagi tashqi temperatura doimiy qoladi. 
Tashqi temperatura 0.5 °C ga oshsa, muz bilan kontaktlashishni yaxshilang. Zaruriyat 
tug’ilganda, o’lchash vaqtida bunday tuzatishlarni qaytaring.
• Agar ichki temperatura 60 °C ga erishsa, transformatorni o’chiring va tajribani pastroq 
kuchlanish yoki quvvat bilan takrorlang.
• Agar ichki temperatura juda sekin yoki o’zgarmay qolsa (yoki taxminan minutiga 0.15 °C
ga o’zgarsa), dan o’lchash to’xtatilishi mumkin.
• Transformatorni tarmoqdan uzing. 
Eslatma: Qismlarga ajratish vaqtida, birinchi navbatda temperatura datchiklarini oling va
keyin idgakli tutqichdan foydalanib, qurilish materiali namunasini chiqarib oling. Tajriba 
namunasi 3 – 6-rasmlarda turli qurilish materialari namunalari uchun uzoq vaqt davomida 
temperaturaning o’zgarishi tasvirlangan. Temperatura ϑIM ichki temperatura(namuna asosining 
temperaturasi) egriligidan ϑA11 moslashtirish orqali aniqlangan. Uzluksiz chiziq aynan
moslashtirishdan olingan funksiya. Tashqi past temperaturaning (namunaning muzli tepasi)
o’rtacha qiymati ϑA12 temperatura ϑsovuq ni beradi. U temperatura farqini hisoblash uchun 
xizmat qiladi.
∆ϑ = ϑ
IM
– ϑ
sovuq 

---

---

Issiqlik o’tkazuvchanlik qanchalik kichik bo’lsa, shunchalik ichki temperatura yuqori. Shuni 
qayd qilish kerakki, bunday temperaturaga erishish uchun Roxasell (izolyasion material) 
ancha pastroq quvvatni talab qiladi.
Sharh
Hisoblangan issiqlik o’tkazuvchanlik real issiqlik o’tkazuvchanlikdan doimo yuqori.
Uni issiqlik yo’qotishlar orqali tushuntirish mumkin. Hisoblashlarda elektr quvvati P aynan 
issiqlik oqimiga teng deb olinadi. Issiqlik o’tkazuvchanlikni λ hisoblash uchun 
Ammo, o’lchash vaqtida faqat issiqlik oqimi 
namunadan o’tadi va shu csababli real
issiqlik o’tkazuvchanlik uchun 

---

Bundan quyidagini olamiz 
Plastina orqali o’tayotgan issiqlik oqimi
𝑄
̇, elektrquvvatga P nisbatan kam, shu sababli 
nisbat 1 ga nisbatan katta. Shuning uchun o’lchangan issiqlik o’tkazuvchanlanlik real
issiqlik o’tkazuvchanlikka nisbatan kattaroq.