A. M. Abduvohidov, F. S. Qutlimurotov

6.2. Restoranlarda tannarxga ta’sir qiluvchi omillar 
 
Oxirgi 50 yilda mehmonxonalardagi kuzatilgan muammolar restoranlarda 
kuzatilmadi. Chunki restoranlar mehmonxona bo‘limlari ichida quyi bo‘lim 
bo‘laroq o‘z faoliyatini yurgazadilar. Faqat oxirgi yillarda katta restoranlarning va 
zanjir shirkatlarning rivojlanishi bilan birga bu bo‘limlarda tashkil qilish 
funktsiyasi katta bir ahamiyat kasb etdi. Katta restoranlarda boshqaruvchi 2 ta 
yo‘nalish bo‘yicha javobgar bo‘ladi. Nazoratchi (kassir va xodimlardan 
javobgardir) va boshqaruvchining yordamchisi bo‘limlarda ishlab chiqarish, sotib 
olish va ichimlik ishlab chiqarish restorandan hosil bo‘ladi. Tashkiliy 
(organizatsion) jadvallarning 2 ta ahamiyatli omili mavjuddir
12
: 
12
Сенин В.С., Денисенко А.В. Гостиничный бизнес: классификация гостиниц и других средств размещения: 
Учебное пособие. - М.: Финансы и статистика, 2006. – 54 -58 с.

---

62 
1.
Restoranlarning ko‘lamiga ko‘ra qilinadigan asosiy ishlarda unchalik farqli 
ahamiyatli emasdir.
2.
Ovqat servisining muvaffaqiyatli bo‘lishi uchun personallar o‘rtasida 
ta’sirchanlik va muvofiqlashtirish juda ahamiyatlidir. Shuni esdan chiqarmaslik 
kerak bo‘lgan boshqa bir xususda ovqat servisi shaxsiy munosabatlarga bog‘liq bir 
industriyadir. 
Amerikada 1 yilda ishlab chiqarilgan oziq-ovqat va ichimlikning to‘rtdan bir 
qismi turar joylaridan tashqarida mehmonxona va restoranlarda iste’mol 
qilinmoqda. Davlatning chakana savdosida to‘rtinchi o‘rinni egallamoqda. 
Mehmonxonalarda ovqat va ichimlik sotish daromadi xona sotish 
daromadiga teng, hattoki ko‘proq bo‘lib daromadning 50% ga yaqinini tashkil 
qilmoqda. Restoran bo‘limi xizmatlarining juda ko‘p kuch, turli xil va yuqori 
darajada javobgarlikli ishlar bo‘lganligi qabul qilinsa ham, hammasi 
tekshirilganida, jami kompleks ishlarning ovqat-ichimlik bo‘limining yaxshi 
tashkil qilinishi orqali juda oddiylashtirilishi va yaxshi tarbiya ko‘rgan, yetarli 
tajribaga ega bo‘lgan boshqaruvchi tomonidan qulaylik bilan boshqarilishi aniqdir. 
Mehmonxonalarda ovqat servisi juda yaxshi yo‘lga qo‘yilganligi va xususiyatli 
inson kuchi manbai bilan qo‘llab quvvatlanganligi taqdirda foydali biror muassasa 
bo‘ladi. Aks holda katta talofatlarga sabab bo‘lgan bir mehmonxona bo‘limi holiga 
keladi. Rivojlangan bir mehmonxonaning ovqatlanish servisida 5 ta asosiy quyi 
birlik bordir. Ovqatlanish va ichimlik bo‘limining eng ahamiyatli vazifalaridan 
biri ovqat va ichimlik tannarxini nazorat qilishdir. Chunki, tayyorlangan 
porselarning vaqtida sotilishi, omborga va oshxonaga keltirilgan bir necha kunlik 
moddalarni tez buzilmasligi kabi vaziyatlar tannarxlarni oshiradi. Yaxshi natijaga 
erishish uchun sotib olishdan sotishgacha bo‘lgan oziq-ovqat va ichimlikning har 
bir vaqtini alohida tushunish kerak bo‘ladi. Ovqat va ichimlik bo‘limi 
boshqaruvchilarining bu omillarni doimo ko‘z ostida tutishlari va faoliyatlarning 
salbiy ta’sir ko‘rsatkichlariga imkon bermaslik majburiyati bordir. Shuni 

---

63 
unutmaslik lozimki, mehmonxonaning xo‘jalik-chiqimi bo‘lib, ovqat va ichimlik 
xarajatlariga ketmoqdadir.