Atom yadrosi va elementar zarralar fizikasi fanidan

4-Laboratoriya ish 
Mavzu:Uzoq yashovchi izotopning yarim yemirilish
davrini aniqlash 
 
Radioaktiv izotoplar ichida bir talay radioizotoplar uchraydiki, 
ularning aktivligi ko’p yillar, ba’zilariniki esa ming yillar davomida 
deyarli o’zgarmasdan qoladi. Bunday radioizotoplarning yarim yemirilish 
davrini ularning aktivligi kamayishi tezligi bo’yicha aniqlab bo’lmaydi. 
Ammo o’rganayotgan radioaktiv izotopning atomlar miqdori aniq 
bo’lganda, uning yarim yemirilish davrini aniqlash masalasi katta 
qiyinchiliklar tug’dirmaydi. Bu holda masala radiaktiv preparatning 
mutloq aktivligini aniqlashdan iborat bo’ladi. 

---

16 
Haqiqatdan ham agar radioaktiv izotopning yarim yemirilish davri 
juda ham katta bo’lsa, uning aktivligini (A) o’lchash davomida o’zgarmas 
deb hisoblash mumkin. 
(1) 
ifodadan yemirilish doimiysini 
( 2 )
 
yoki yarim yemirilish davrini 
(3) 
deb ifodalash mumkin. 
Binobarin, uzoq yashovchi radioaktiv izotopning yarim yemirilish 
davrini T
1/2
ni aniqlash uchun preparatning absalyut aqtivligi - A va 
preparatdagi yadrolar sonini N aniqlash zarur. 
Ushbu ishda massa soni A=40 bo’lgan kaliy radioaktiv izotopining 
yarim yemirilish davri aniqlanadi. Preparat KCl tuzidan tayyorlanadi. 
Kaliyning tabiiy radioaktiv izotopini 
40
19
K tabiatda juda ham kam 
tarqalganligi (tabiatda tarqalganligi p=0,0119%) sababli KCl tuzidan qalin 
nurlanish manbai tayyorlanadi. Bunday nurlanish manbalarining 
- 
aktivligini aniqlash uslubi 2-ishda batafsil bayon qilinganligi uchun biz 
bunga to’xtalmaymiz. Preparatdagi radioaktiv kaliy - 40 atomlari 
quyidagicha aniqlanadi: namuna massasi va ma’lum ximiyaviy tarkib 
(KCl) bo’yicha undagi tabiiy radioaktiv kaliy - 40 miqdori (grammlarda) 
aniqlanadi. Kaliy izotoplarning tabiiy aralashmasidagi kaliy - 40 
izotopining ulushi 0,000119 va kaliyning KCl tuzidagi ulishi esa
0,5
ekanligini bilgan holda 
40
19
K izatopining

namunadagi (preparatdagi) 

massasi (grammlarda) aniqlanadi. 
Kaliy - 40 izotopining atomlar soni quyidagi formula bilan 
aniqlaniladi: 
(4) 
bu yerda 
= 0,000119 • 0 ,5
- kaliy - 40 izotopning namunadagi massasi, 
- namuna massasi, 
N
A
- Avagadro soni
,
 
(4) formulaga kattaliklar qiymatini qo’ysak, 
(5) 
(5) ni (1) ifodaga qo’yib quyidagi ifodani olamiz 

---

17 
(6)