Qish savodxonligini baholashdagi asosiy yondashuvlar

PISA-2018 tadqiqotlari uchun konsepsiyani qayta ko‘rish
O‘qish savodxonligidagi o‘zgarishlar PISA-2018 tadqiqoti uchun 
dolzarb bo‘lgan 2009/2015 konsepsiyalarining aspektlarini saqlab qoldi. 
Natijada konsepsiya kengaytirildi va quyidagi tarzda qayta ko‘rib chiqildi. 
O‘qish so‘nggi o‘n yilliklar davomida raqamli qurilmalar va raqamli 
matnlar tarqalishi tufayli paydo bo‘lgan hamda davom etayotgan an’anaviy 
ma’noda o‘qish shakllarini to‘liq birlashtiradi. 
Tizim asosiy o‘qish jarayonida ishtirok etadigan ko‘nikmalarni o‘z 
ichiga oladi. Tez o‘qish, bo‘g‘inlarga ajratish, axborot to‘plash, asosiy 
mavzularni olish va xulosalarni tuzish kabi qobiliyatlar muayyan maqsadlar 
uchun murakkab yoki ko‘p sonli matnlarni qayta ishlatishning muhim 
ko‘nikmalaridir. Agar o‘quvchilar so‘zni qayta ishlash funksiyalarni yuqori 
darajada bajara olmasa, o‘quvchilarning ta’lim tizimidagi maqsadli qo‘llab 
quvvatlashni ta’minlash uchun ushbu asosiy ko‘nikmalardagi qiyinchiliklar 
sabab bo‘lganligini bilish muhimdir.
PISA-2018 konsepsiyasi matnlarni aniqligini baholash, axborot 
izlash, bir nechta manbadan o‘qish va manbalar orasidagi ma’lumotlarni 
integratsiya qilish, sintez qilish kabi o‘qish jarayonlarini birlashtirish usullarni 

---

korib chiqadi. Qayta ko‘rib chiqilgan versiya turli xil konstruksiyalarni global 
ahamiyatini aks ettirish uchun turli o‘qish jarayonlarni muhimligini saqlab 
qoladi. Ayni paytda tendensiyalarni saqlab qolish uchun avvalgi tushunchalar 
bilan bog‘lanadi. 
Shu bilan birga yangilangan variantda qanday qilib butun dunyo 
bo‘ylab bosma va raqamli matnlarni yangi texnologiyalarda yangi ssenariy 
bilan foydalanish, xolis va ishonchli baholash masalasi ham ko‘rib chiqiladi.
Shunday qilib:

2018-yilda o‘qish savodxonligi konsepsiyasi 2000-yilgi tadqiqotga 
asoslanib, yangi konstruksiyalarni o‘z ichiga olgan holda, ta’limda tayanch 
o‘qishni baholaydigan murakkab va hajmi katta matn xulosalarini 
shakllantiradi. 

Ssenariyga qo‘shimcha ravishda bosma matnlar bilan birga 
elektron ko‘rinishdagi matnlar ham paydo bo‘ldi. 

Ko‘plab matnlarni o‘qilishiga alohida urg‘u berildi. Bir nechta 
manbadan olingan ma’lumotlarni amaliyotda qo‘llash va axborotni 
umumlashtirish. 

Matnlarning mavzulari o‘zgartirildi. O‘quvchilarning qobiliyatlari 
zamonaviy va o‘zaro bog‘liq bo‘lgan dunyoda, yangi paydo bo‘lgan talablarni 
uddalay olishi bilan baholanadi. Ko‘plab matnlar internetdan olingan 
ma’lumotdan to‘g‘ri foydalanish bilan bog‘liq bo‘ladi. Aniqrog‘i esa, qanday 
qilib online hujjatlar va saytlarning haqiqiyligini aniqlashga o‘xshash 
ko‘rinishda bo‘ladi.