giga q a ra b ta n la n a d i va u larn in g h a m m a b o ‘lim lar b o ‘yicha
r o ‘yxatini yozib, ilib q o ‘yiladi.
L a b o r a t o r i y a ish in i b a j a r i s h d a t a l a b a e k s p e r i m e n t n i
q u y id ag ich a b o s q ic h l a r bilan bajaradi:
1) asboblarni j o y la sh tirib yig‘ish;
2)
kuzatish;
3) o ‘lc h a n a d ig a n k attalikni a n iq lash (a sb o b d a n );
4) k uza tish natijalarin i ishlab chiqish;
a) grafik m a te ria lla rn i tayyorlash;
b) qid irila y o tg an k attalikni berilgan d arajadagi a n iq lik d a
hisoblash;
5) e k spe rim e nt natijalariga k o ‘ra xulosa qilish.
Agar im koniyat b o ‘lsa, h a m m a laboratoriya ishlarini frontal
o 'tk a z ils a yaxshi b o ‘ladi. Lekin a s b o b la r n in g yetishm asligi
tufayli uni h a m m a ishda a m a lg a oshirib b o ‘lm aydi. S h u n in g
u c h u n k o ‘p chilik ishlar h a r b ir m a s h g ‘u lo td a k o ‘rib boriladi.
M a ’ruzada o ‘tilm aga n m avzularga oid ishlar h a m k o ‘rib b o ri
ladi.
0 ‘qituvchi lab o ra n t bilan birgalikda h ar bir ishni o ld in d a n
o ‘zlari bajarib, natijalarini daftarlariga yozib q o ‘yishlari lozim.
Bu talab a ishidagi xatolikni to p ish n i o so n la s h tira d i.
Yaxshi
is h lam ay o tg an a s b o b la r tu z a tib q o ‘yiladi.
Yaxshi jih o z la n g a n laboratoriyalarda E H M va yangi as-
boblardan foydalanib hozirgi talablarga javob beruvchi ish
larni h am o ‘tkazish m u m k in . T ala b alar b u ishlarni bajarish
orqali olinayotgan natijalam ing ishonarli ekanini k o ‘rib boradi-
lar.
L ab o rato riy a ishini b a ja rish d a birin ch i n a v b a td a ishning
tavsifi bilan ta n ish a d ila r. U slubiy tavsif asosan quyidagilarni
o ‘z ichiga oladi:
1) ishning n o m i va u n in g m aqsadi:
2) asbob va u s k u n a la r n in g r o ‘yxati;
3) u m um iy qismi ( o ‘rganiladigan hodisaning qisqacha m az-
mu n i , q o n u n i , m a t e m a t i k ifodasi);
4) ishni bajarish uslubi ( o 'lc h a s h uslu b in in g t o ‘la talqini.
Q u rilm a sxem asi,
p a r a m e t r l a r jadvali, ishchi fo rm u la yoriti-
ladi);
1X0
5) o M c h a s h i s h l a r i ( o ‘ l c h a s h t a r t i b i k o ‘ r s a t i l a d i ,
o ‘lc h a n a d ig a n kattaliklarni yozish u c h u n jad v a lla rn in g n a -
m u n alari beriladi);
6) oMchash natijalarini ishlash (izlanayotgan kattalikni
hisoblash form ulasi va x a tolikla rni hisoblash form ulalari b e
riladi);
7) n a z o ra t savollari va adabiyotlar.
Uslubiy tavsif ishni bajarish asosi b o ‘lib, u m alak a hosil
qilish asosi boMolmaydi, u ta la b a n i ishga (tajribaga) boMgan
m u n o s ab atig a b o g ‘liqdir. K o ‘r - k o ‘rona bajarilgan o ‘lchashlar
v aqtni bekorga ketkazishdir. Agar talaba ishning nazariyasini
bilm a sa, u
fizik hod isan i b ilolm aydi, kuza to lm ay d i. Ishni
b o s h la s h d a n o ld in u n azariy qism ini o ‘rganadi, keyin asb o -
b lar bilan ta nishib, ularn in g oMchash c he gara la rini, ishga
y a r o q l i l i g i n i , o ‘r g a n i l a d i g a n h o d i s a n i if o d a l a y o li s h i n i
an iqlab, s h u n d a n keyin ishni bajarishga kirishadi. Q u riim a n i
sozlash
qiyin boMsa, o ‘qituvchi yoki lab o ra n tn i y o rd a m g a
chaqiradi. 0 ‘lchanadigan kattaliklarni katta aniqlikda oMchash
lozim.
T ala b a asboblarni s h u n d a y joylashtirishi lozim ki, undagi
oMchov natijalarini aniq k o ‘rib olish im koni boMsin. OMchash
ishlarini olib borib, natijalarni jadvalga yozib boradi. Iz la
n ay o tg an kattalikni kerakli fo rm u la la r y o rd a m id a hisoblab
topadi. Keyin oMchashdagi absolut va
nisbiy xatoliklarni a niq-
laydi. O 'l c h a s h natijalari va h isoblashlar ta lab a la rn in g m a x -
sus d a fta rlarida boMishi sh art, uni d o im yozib borishlari lo
zim.
Laboratoriya am aliyotidan birinchi m ashg'u lotda talabalar-
ga xavfsizlik texnikasi b o ‘yicha k o ‘rsatm alar berilib, unga rioya
qilinishini aytib, ularga im zo q o ‘ydirib olinadi. Keyin a b
solut va nisbiy xatoliklarni a n iq la sh tush u n tirilad i. S h u n d a n
s o ‘ng keyingi m a s h g 'u l o td a kirn qaysi ishni bajarishi aytiladi.
Kelasi m a s h g ‘ulotga ta la b a la r nazariy qism ini tayyorlab ke-
ladilar. 0 ‘qituvchi ulardan s o ‘rab, tayyorgarligi yetarli boMsa,
uni bajarishga ruxsat beradi. T a la b a la r e k sp e rim e n tn i b ajar-
g a n la rid a n keyin o ‘qituvchi
oMchash aniqligini, hisoblash-
181
larini tekshiradi, ishning bajarilganini ju m alg a belgilab qo'yadi.
T a la b a bajargan ishiga hisobot yozib to p sh ira d i: 0 ‘qituvchi
uni tekshirib, talab a bilan s u h b at o ‘tkazib, keyin to p s h ir-
ganligini jurn alig a belgilaydi.
T a la b a la r laboratoriya ishini bajarish vaqtida q u y idagicha
x atolarga y o ‘l qo'y ish lari m u m k in .
1. A sb o b lar n o t o ‘g ‘ri jo y lashtiriladi. S trelk alarn in g nol
xolati n o t o ‘g ‘ri,...
2. S xem a n o t o ‘g ‘ri yig‘ilgan.
3. Asbobdagi b o ‘lim la rn in g q iym atlari n o t o ‘g ‘ri a n i q l a n -
gan.
0 ‘qituvchi b u n d a y xatoliklarni tu z a tib boradi. Y ig‘ilgan
sx e m a n i tekshirib c h i q q a n d a n keyin oMchash ishlarini b a-
jarish g a ruxsat beradi.
T ala b an in g laboratoriya ishi b o 'y ic h a
hisobotida quyidag-
ilar o ‘z aksini topishi lozim:
Do'stlaringiz bilan baham: 
